آجر یا آجور یا آگور واژه‌ای است یونانی و به خشت‌هایی می‌گفتند که احکام و فرامین دولتی روی آن نوشته می‌شد (حک می‌گردید) و بوسیله پختن این خشت‌ها ، نوشته‌ها روی آن پایدار می‌کردند.

بدرستی معلوم نیست که آجر از چه زمانی پیدایش یافته است ولی می‌توان آنرا هم زمان با پیدایش آتش دانست بدین طریق که گل موجود در کنار اجاق‌های انسان‌های اولیه پخته شده و سخت‌تر از کلوخه‌های هم جوار خود گردید و با مشاهده آن بشر اولیه قطعه‌ای از آجر را کشف نمود.

آجر یکی از مصالح ساختمانی است که با خلق و خوی بشر بسیار سازگار بوده و در هر دورانی از تاریخ به نوعی مورد استفاده واقع شده است. از ابتدا که بشر زندگی غار نشینی را پشت سر گذاشته و فکر تهیه سرپناهی در مغز او ایجاد گردید، تا خود را از گزند عوامل جوی مانند باد و باران و سرما گرما و هجوم جانوران درنده و گزنده محفوظ نگاه دارد.

همچنین با گذشت زمان و هجوم قبایل مجاور به یکدیگر برای کسب ثروت و قدرت، بشر به فکر تهیه مصالحی افتاد که اولا از لحاظ وزن کوچک باشد که بتواند آنرا حمل نماید و در ثانی از لحاظ شکل طوری باشد که با روی هم قرار دادن آن به مسکن خود از لحاظ هندسی شکل دلخواه خود را بدهد و همچنین باعث حفاظت او بشود.

برای رسیدن به این مقصود ابتدا سنگ‌های کوچک را مورد استفاده قرار داد و بعد از آن بفکر تهیه آجر افتاد و با آن توانست سرپناه مورد نیاز خود را بسازد و در ادوار بعد نیز از آجر برای ساختن قلعه و کشیدن دیوار‌های بلند به دور شهرها جهت جلوگیری از هجوم دشمن استفاده نمود. در دوران‌های بعد نیز آجر را برای ساختن پل‌ها و بالاخره ساختن قصر‌های باشکوه مورد استفاده قرار گرفت.

ساده‌ترین تعریفی که بخواهیم برای آجر بنمائیم آنست که بگوییم آجر سنگی است مصنوعی که از پختن خاک رس با استخوان بندی اصلی سنگ بدست می‌آید و ابعاد و تعداد آن مطابق احتیاج ما قابل تغییر می‌باشد.

خاک مصرف شده برای آجر پزی تحت شماره 1162 موسه استاندارد و تحقیقات صنعتی اریان استاندارد شده و فرمول کلی آن nH2o و Si2O و  Al2O3است و باید دارای مواردی به شرح زیر باشد:

• اکسید سیلیسیم             Si2O                  40 تا 60 درصد
• اکسید آلومینیوم            Al2O3                 9 تا 21 درصد
• اکسید آهن                    Fe2O3                3 تا 12 درصد
• اکسید کلسیم                  CaO                 حداکثر 17 درصد
• اکسید منیزیم                  MgO                حداکثر 4 درصد

 آجر‌پزی

آجرپزی یعنی گرفتن آب شیمیایی خاک رس بطوریکه هیدروسیلیکات آلومینیوم به سیلیکات آلومینیوم تبدیل شود و در نتیجه خشت دارای استقامت شده و نیروی فشاری تا حدود 100 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع را تحمل نماید. این عمل بوسیله حرارتی در حدود 900 درجه سانتیگراد انجام می‌شود بدین طریق که تا 100 درجه سانتیگراد آب فیزیکی خشک می‌شود و تا 500 درجه آب شیمیایی خاک رس متساعد می‌گردد و تا 900 درجه ذرات خاک رس شروع به خمیری شدن نموده و بدین ترتیب دانه‌های شن و ماسه درون خشت بهم می‌چسبانند و آجر بدست می‌آید.

کوره‌های آجر پزی

کوره‌های آجر پزی به سه دسته تقسیم می‌شود:

1. کوره آجر پزی با آجر ثابت و آتش ثابت
2. کوره آجر پزی با آجر ثابت و آتش رونده
3. کوره آجر پزی با آتش ثابت و آجر رونده

منبع: مصالح شناسی، مولف: سیاوش کباری