مقاله تحلیلی: ترک‎های دیوارهای بنایی- انواع، دلایل و تعمیر ترک‌ها

چند نوع ترک ممکن است در دیوارهای بنایی یک ساختمان ایجاد شود. این ترک‎ها می‎توانند کوچک و جزئی باشند. برخی از ترک‎ها نیازمند تعمیراتی هستند که هزینه زیادی در بردارند و در برخی موارد حادتر، تنها راه‌حل تخریب کامل دیوار است. احتمالاً علل ایجاد این ترک‎ها در دیوارهای بنایی حرکت ساختمان است که موجب نشست و فرونشست دیوار می‎شود.

علل رایج پیدایش ترک‎ها در دیوارهای بنایی

نشست و فرونشست دیوارهای ساختمان در تصویر زیر نمایش داده‌شده است.

نشست دیوار به علت فشار رو به پایین بارها بر دیوار رخ می‎دهد و فرونشست در نتیجه جابجایی خاک زیر فونداسیون‎ها ایجاد می‎شود. مشکل نشست دیوار به‌آسانی و از طریق مرمت قابل برطرف شدن است؛ اما تعمیر فرونشست می‎تواند مشکل‎ساز و پرهزینه باشد.

موقعیت‎هایی وجود دارند که در آن‎ها نشست دیوار می‎تواند موجب فرونشست آن شود. اگر لوله فاضلاب متصل به ساختمان به دلیل نشست دیوار قطع شود یا ترک بردارد، ممکن است نشت آب بعدازاین شکستگی باعث شسته شدن لایه زیرین خاک شده و فرونشست ایجاد شود.

تمام ساختمان‎ها پس از ساخته‌شدن دچار نشست می‎شوند. چاره مشکل این است که سعی کنید میزان نشست را در سطحی فوق‌العاده پایین نگه‌دارید. دیگر دلایل حرکت و ترک خوردن عبارت‌اند از: طراحی ضعیف، روش‎های ساخت ضعیف یا نگهداری نامناسب.

انواع ترک در دیوار بنایی و علل پیدایش آن‎ها

1. ترک‎های گسترشی در دیوارهای بنایی

دیوارها تحت تأثیر تغییرات دما و رطوبت قرار دارند. ممکن است مصالح ساختمان در ابتدا دچار آب‎رفتگی شده و پس‌ازآن دچار انقباض و انبساط می‌شوند. این جابجایی موجب ترک‎های گسترشی در دیوارهای بنایی می‎شود.

ترک نشان داده‌شده در عکس به‌صورت عمودی است و در غالب موارد نیز ترک گسترشی چنین حالتی دارد. بااین‌وجود، در بعضی مواقع ترک در امتداد خطی که کمترین مقاومت را دارد ایجادشده و در انتها به شکل پلکانی درمی‎آید.

ترک‎های گسترشی معمولاً در بالای بازشوهایی همچون در و پنجره دیده می‎شوند. در این مکان‎ها بازشو موجب کاهش ترک می‎شود. این نوع ترک دارای عرض ثابت بوده و همین عرض است که ترک گسترشی را از سایر انواع ترک‎های جدی‎تر متمایز می‎کند.ترک گسترشی هیچ‌گونه اهمیتی به لحاظ سازه‌ای ندارد اما ممکن است باعث نفوذ آب به حفره موجود در خانه‎های اجری شود و بعداً موجب تضعیف بسته‌ای دیوار شود؛ بنابراین توصیه می‎‎شود این ترک‎ها را با ماستیک پر کنید.

اما توصیه می‎شود برای پر کردن ترک‎های بزرگ‎تر از یک درز انبساط استفاده شود. این درز بر روی دیوار نصب شده و با یک ماده قابل فشرده شدن پر می‎شود و یک ماده ضد آب نیز در بیرون آن قرار داده می‎شود.

در بعضی ساختمان‎های مدرن این ترک‎ها در مرحله ساخت ایجاد می‎شوند و سپس در پشت ناودان‎ها مخفی می‎شوند.

2. ترک‎های بالای بازشوها در دیوارهای بنایی

چهار دلیل بروز ترک در بالای بازشوها در دیوارهای بنایی عبارت‌اند از:

1. برداشتن پنجره‎ها یا درها بدون در نظر گرفتن حائل
2. پیشامدگی‎های نامناسب
3. بارهایی که مستقیماً بر بالای بازشو اعمال می‌شوند.
4. عدم وجود نعل درگاه

• برداشتن پنجره‎ها یا درها بدون در نظر گرفتن حائل: رایج‎ترین علت پیدایش این نوع شکاف‎ها در دیوار حذف چارچوب‎ پنجره‎های فعلی برای نصب پنجره دوجداره (PVCu) است. بهترین تعمیر نصب مجدد نعل درگاه و تعمیر یا ساخت مجدد آجرکاری بالای بازشو و تعمیر دوباره پنجره است. تعمیر ضعیف فقط شامل تعمیر شکاف‎ها می‌شود. در این حالت آجرکاری بر روی چارچوب جدید قرار می‎گیرد. بااین‌وجود وقتی پنجره جایگزین شود احتمال فروریختن آجرهای در قسمت بالای بازشو وجود دارد.
•  ترک‎های ناشی از پیشامدگی‎های نامناسب: طول یک پیشامدگی مناسب در تعل درگاهی بالای بازشوها باید 150 میلی‎متر (6 اینچ) در هر طرف باشد. اگر این طول ‎ ناکافی باشد نعل درگاه می‌افتاد و به این شکل ترک ایجاد می‌شود. در این وضعیت جایگزینی نعل درگاه توصیه می‎شود.
• ترک‎های ناشی از وارد آمدن بار بر بالای درز: این ترک‌ها در بالای نعل‌های درگاهی طبقه اول و در جایی که لاپه‎های سقف مستقیماً بر روی درزهای پنجره قرار دارند، ایجاد می‎شود. در این حالت بار وارده بر نعل درگاهی بسیار زیاد بوده و قدرت تحمل آن را نخواهد داشت. ازاین‌رو فشار رو به پایین موجب ایجاد ترک می‎شود. یک‌بار دیگر جایگزینی نعل درگاه توصیه می‎شود. شدت و عمر این ترک‎ها تعیین می‎کنند که آیا تا زمان تعویض پنجره تعمیر ساده بندها در قسمت اجر کاری کفایت خواهد کرد یا خیر.
• ترک در دیوار بنایی که ناشی از عدم وجود نعل درگاه باشد: در بعضی بناها هیچ نعل درگاهی در چارچوب چوبی پنجره وجود ندارد که از دیوار بنایی پشتیبانی کند. در این حالت با تعویض پنجره ترک پدید می‎آید. در این صورت باید نعل‌های درگاهی جدید نصب و ترک‎ها تعمیر شوند.

3. ترک ناشی از شکست بست دیوار (اسکوپ)

بست های دیوار قطعاتی فلزی هستند که در دیوارهای توپر و حفره‎ای به‌منظور اتصال و فیکس کردن قسمت آجرکاری به قسمت درونی دیوار استفاده می‌شوند. شکست بست وقتی رخ می‎دهد که دچار زنگ‎زدگی شود. وقتی این بست های فلزی زنگ بزنند منبسط و باعث ایجاد ترک‎ می‌شوند.

 این ترک‌ها در هر 6 ردیف اجر چینی و در درزها مشاهده می‌شوند. در چنین شرایطی جایگزینی بست ها بسیار ضروری است. ترک خوردن نشانه‎ اولیه‎ای از یک مشکل است. بدون جایگزینی امکان فروریختن دیوار وجود دارد. تعمیر و حذف بسته‌ای فعلی برای رفع این ترک‎ها توصیه می‎شود.

4. ترک‎های ناشی از فرونشست

این نوع ترک بدترین وجدی‌ترین نوع ترک است که در دیوار بنایی ایجاد می‎شود و ازاین‌رو تعمیر آن از تعمیر سایر ترک‎ها دشوارتر است. فرونشست به چند دلیل رخ می‎دهد:

1. حفاری
2. نشت فاضلاب در زیرزمین
3. ریشه درختان
4. خاک رسی بودن خاک زیرین
5. تحلیل خاک زیرین
6. شن روان

این لیست بی‎پایان است اما مشکل اصلی یعنی حرکت فونداسیون مشابه است. ترک‎ها معمولاً اولین نشانه‎های بروز یک مشکل هستند. ترک‎های ناشی از فرونشست غالباً از نوع مورب هستند (عرض آن‎ها در بالای ترک به بیشترین میزان می‌رسد) و در گوشه‎های ساختمان یا از بالا به پایین در دیوارها پدید می‎آیند. تعمیر این نوع ترک معمولاً مستلزم تقویت فونداسیون است. اگرچه انجام آن مستلزم مشورت با مهندسان سازه است.

5. ترک دیوار ناشی از برآمدگی زمین

الگوی این ترک شبیه به ترک ناشی از فرونشست است اما عرض آن در پایین دیوار بیشترین مقدار را دارد. رایج‎ترین علت برآمدگی زمین انبساط خاک زیرین است که از رس تشکیل‌شده است.

در ساختمان‎های قدیمی که فونداسیون‎های ضعیف‎تری دارند خاک رس بسته به شرایط آب و هوایی منبسط و منقبض می‌شود. اگر این خاک از آب اشباع گردد ممکن است منبسط و فونداسیون را به سمت بالا هل داده و موجب پیدایش ترک شود.

حذف درختان نیز می‎تواند موجب برآمدگی زمین شود. به همین دلیل حذف درختان واقع در نزدیکی ساختمان باید در چند مرحله و در طول چند سال انجام شود تا زمین حرکت آهسته‌ای داشته باشد. در بعضی موارد حاد تقویت پی یا اجرای فونداسیون‎ عمیق‎تر تنها راه‌حل است. البته این کار اقدامی بسیار دشوار به‌حساب می‎آید.

  منبع

نوشته شده توسط تیم مترجمین موسسه 808

اگر دوست دارید به تیم مترجمین 808 بپیوندید، با ما تماس بگیرید.

دریافت فایل PDF مقاله برای اعضای VIP رایگان است. سایر کاربران با پرداخت ۵۰۰ تومان می توانند اقدام به دریافت این فایل کنند.