پارک و فرهنگسرای شفق اثر کامران دیبا

پارک و فرهنگسرای شفق

پارک و فرهنگسرای دانشجو یکی از پارک‌های موفقی است که در منطقه شش تهران و در محله یوسف آباد قرار دارد.جالب است بدانید هدف‌های اصلی طراحی پارک و ایجاد فضای سبز را می توان در چند موضوع زیر خلا‌صه کرد:

▪ احداث پارک به منظور بهسازی محیط زیست‌ که ضرورت احداث پارک در نقاط پر تراکم شهر‌های بزرگ را مشخص می نماید
▪ احداث اماکن مخصوص بازی کودکان‌ و نیاز زندگی آپارتمان‌نشین امروز به امکان بازی در فضای باز، دویدن و استنشاق هوای تازه‌
▪ ایجاد مکانی برای آموختن، درقالب توجه به ایجاد مکان‌هایی که به آموزش و ارتقای سطح فرهنگی افراد مراجعه کننده به پارک کمک می کند، مانند کتابخانه‌ها و فرهنگسراها و ‌
▪ ایجاد مکانی برای گردهم آمدن افراد مختلف جامعه‌ برای نزدیکی افراد جامعه در پارک، تبادل احساسات و درک نیازهای یکدیگر که این پارک در سطح بالا‌یی توانسته است این نکات مثبت را در کنار هم جمع کند و تعداد استفاده کنندگان آن در هر ساعت روز تاییدکننده این ادعاست.

این پارک به سبک فرانسوی به دست معمار ایرانی کامران دیبا ساخته شده است. سال‌ها در فرانسه، فرانسویان سبک خاصی برای تزیین باغهای خود داشتند. درختان و درختچه‌ها را به اشکال مختلف هرس کردند و درختان را نزدیک به یکدیگر می کاشتند و به شکل دیوار هرس می کردند. از خواص مشترک بیشتر باغهای فرانسوی نظم و ترتیب آنها بود. باغهای وسیع را به قسمت‌های کوچک تری تقسیم کرده و این قسمت‌ها را به یکدیگر مربوط می ساختند.

دیبا یکی از معماران صاحب سبک ایرانی است که لیسانس معماری خود را از دانشگاه هاروارد گرفت و طراحی این پارک را یکی از سوغاتی‌های تحصیل خود در آمریکا می داند. بخشی از مهمترین و معروفترین ساختمان‌های او، موزه هنرهای معاصر ایران، فرهنگسرا و پارک نیاوران و پارک شفق است. وی علا‌وه بررشته معماری تحصیلا‌تی، نیز در جامعه شناسی دارد و این امرویژگی‌هایی به دریافتش ازمعماری برای جامعه ی ایرانی داده است که کارهای او را از جهت شکل و محتوا شاخص می سازد. در دوران فعالیتش در ایران، فقط به ایجاد بناهایی پرداخت که کار برد اجتماعی ومردمی دارند. به تلفیق سنت‌های بومی با نیازهای جامعه بشری مدرن علا‌قمند است و این حس را در انواع طرح‌ها و سازه‌هایش به ثبت ‌رسانده. کارهای او به خاطر ترکیب معماری مدرن با سنت‌های آشنای بومی، امضای منحصر به‌فردی دارند. استراحتگاه تابستانی در شهسوار (تنکابن -) پارک پشت سد سفید رود- فرهنگسرای نیاوران- مرکز تجاری گلستان شهرک غرب- نمازخانه پارک لا‌له- باغ دلگشا (نارنجستان ) شیراز- مجموعه ادارات دولتی اصفهان- پروژه باغ -آپارتمان الهیه- پروژه موزه جنگ تهران- پروژه باغ مجسمه ( اجرا نشده .)

● پارک، جزیی از زندگی مردم

پارک شفق و فرهنگسرای دانشجو ( ۴۸ـ ۱۳۴۵ ) درخیابان سید جمال الدین اسد آبادی، خیابان ۲۱ قرار دارد. بانی آن دکتر رضازاده شفق می‌باشد که در باغی متعلق به مستوفی الممالک و با الگوی پارک‌های فرانسه احداث گردید. پارک شفق در محله یوسف آباد تهران و در محل انباشت زباله‌های آن محله ساخته شد. دیبا در طراحی آن به عوارض زمین توجه بسیار داشت و سعی بر این کرد که از همان فرو رفتگی‌ها و بیرون زدگی‌های سطح زمین استفاده کند. برای مثال قسمت پست و فرو نشسته زمین را به محل بازی بچه‌ها اختصاص داد و از تپه‌ای که در محل موجود بود برای اجرای سرسره‌ای ایمن برای بچه‌ها استفاده کرد. این پارک از پارک‌های موفقی است که جزو زندگی مردم شده است و با توجه به مسیر عبور افراد ساکن محل، به گونه‌ای طراحی شده که از ۴ گوشه پارک بشود از آن عبور کرد و چشم اندازهای آن را دید. دیبا با پارک شفق، رفتار‌های متقابل و کنش بین انسان و طبیعت را افزایش داد. ‌

یکی از نکات قابل توجه در این پروژه، توجه به ساختمان قدیمی و خراب نکردن آن و نیز استفاده از معماری آن در طرح مجموعه است و این نوعی ابراز خضوع نسبت به کاری است که در گذشته اجرا شده. مجسمه‌های موجود در پارک شفق به دست توانای آقای پرویز تناولی ساخته شده‌اند و به گفته خود دیبا، پارک شفق اولین جایی در جهان است که در آن از مجسمه‌هایی با مقیاس ۱۱۱ استفاده شده است.

دیبا به مدل میدان‌های ایتالیا با توجه به جنب و جوش موجود در آنها بسیار علا‌قمند بود و در این کار نیز به این موضوع توجه خاص نشان داده و اقدام به ایجاد فضاهایی برای تجمع افراد کرد.

البته در سال‌های اخیر، بدون توجه به طرح اصلی پارک، اقداماتی همچون سبز کردن نوار بالا‌ی ساختمان‌های پارک که برخلا‌ف نظر معمار باعث جدایی ساختمان و آسمان در خطی ممتد شده است و می توانست از فلز گالوانیزه به صورت نامحسوس استفاده شود و همینطور آبی کردن نیمکت‌ها، سطل‌های زباله و حتی کف حوضچه آن را که با الهام از ظروف زیرخاکی قدیمی ساخته شده بودند انجام گرفته است که باعث از بین رفتن بعضی از زیبایی‌های پارک شده است و با طرح پارک هماهنگی ندارد.

هر چند نباید بسیاری از عملیات‌های مرمتی از جمله تعمیر کف‌سازی‌ها و اضافه شدن هماهنگ قسمتی به سالن نمایشگاه را توسط مهندس نورکیهانی و همکارانش نادیده گرفت که به نحو مطلوبی اجرا شده و کمترین تغییر را در حجم و شخصیت اولیه بنا وارد کرده است.

سالن آمفی تئاتر فرهنگسرای شفق نیز(با صندلی‌های طراحی شده برای معلولا‌ن ) و سالن نگارخانه آن میزبان برنامه‌های مختلفی مانند دهمین جشنواره سراسری موسیقی فجر و نیز نمایش عروسکی بوده است. کلا‌س‌هایی برای آموزش قرآن، طراحی، گرافیک، نقاشی آبرنگ و رنگ روغن، خوشنویسی، عکاسی، سفالگری، مجسمه‌سازی، مینیاتور، کامپیوتر، موسیقی سنتی ایران و قالیبافی در آن دایر است که درهر دوره آموزشی، گنجایش پذیرش ۲۰۰ نفر را دارد. توسعه این فرهنگسرا ادامه دارد و فیلم خانه، چای باغ و فروشگاهی برای عرضه ابزار نقاشی و موسیقی در آن در دست ساختمان است. این پارک و فرهنگسرا نمونه خوبی از پارک‌ها و بوستان‌های محلی است که بارها مکان گردهمایی هنرمندان، ادب دوستان و معماران قرار گرفته است و امسال نیز به مناسبت دهه فجر مهندسان معمار جوان شارستان روزی را به بازدید از آن اختصاص دادند و این بازدید با کروکی زدن معماران جوان از قسمت‌های مختلف و زیبای این پارک به پایان رسید.