بتن سبک کف‌دار یا بتن سبک فومی به نام دیگر بتن سلولی، یکی از انواع بتن سبک است که بیش از ۲۰ درصد آن را هوا تشکیل داده است. این امر با استفاده از ترکیب ماده کف از پیش‌شکل‌یافته و مخلوط پایه سیمانی ایجاد می‌شود.

بتن کف‌دار در سال ۱۹۲۳ میلادی برای اولین بار معرفی شده است. اما فقدان مواد و تجهیزات پیشرفته کاربرد آنرا به پروژه‌های کوچک محدود کرد. در ۲۰ سال گذشته توسعه منابع مورد نیاز، شامل پیشرفت‌های مهم در تولید تجهیزات و ماده کف‌زا با کیفیت، تولید و بتن‌ریزی این نوع بتن را در مقیاس‌های بزرگ ممکن ساخته است. در نتیجه توسعه محدوده کاربردهای آن در صنعت ساخت و ساز را موجب شده است. در ۱۵ سال گذشته استفاده از بتن‌های کف‌دار با سرعت زیادی نست به دیگر بتن‌های خاص رشد یافته است بازار مصرف فعلی این محصول در انگلستان نزدیک به یک میلیون متر مکعب در سال است. در حال حاضر بتن کف‌دار در سراسر دنیا بطور وسیعی در کاربردهای غیرسازه‌ای یا نیمه‌سازه‌ای مورد استفاده دارد. این موارد شامل پرکردن فضاهای خالی حجیم (مخصوصا وقتی دسترسی مشکل باشد مانند بتن لوله‌های فاضلاب، چاه‌ها، سرداب‌ها، زیرزمین‌ها، معادن، حوض‌های ذخیره، تونل‌ها و متروهای که بی‌مصرف هستند) تثبیت معابر تاسیسات، عایق صوتی و حرارتی تدارکات محافظت در برابر آتش یا پایداری خاک یا دیگر المان‌های پیش‌ساخته و دیوارهای تزریق تونل. مهم‌ترین امتیازات بتن کف‌دار جریان یافتن، خود تراکم و خود تراز بودن، سبک وزن بودن و تغییرات ابعادی کم است. بعلاوه این ماده از خواصی نظیر مقاومت کم کنترل شده خواص عایق حرارتی عالی، ظرفیت باربری خوب، برداشته شدن آسان برخوردار است. کف که به ماده پایه (مخلوط سیمان، آب، ماسه) اضافه می‌شود. باید توانایی پایدار ماندن و از بین نرفتن هنگام پمپ شدن، بتن‌ریزی و عمل‌آوری را داشته باشد. این فاکتور مخصوصا وقتی کف بخش غالب بتن می‌شود (مثلا مقدار کف بیش از ۵۰٪) مهم می‌شود. در این درصد هوا چگالی حدودا ۱۱۰۰ kg/m3 می‌شود و در چگالی‌های کمتر، بتن باید با مراقبت تولید و استفاده شود.

ساختمان به طور مستقیم (به لحاظ سبکی ویژه این نوع بتن) و صرفه‌جویی در مصرف انرژی بطور غیر مستقیم (به لحاظ عایق بودن این نوع بتن در مقابل سرما و گرما و در نتیجه کاهش میزان مواد سوختی)، از لحاظ اقتصادی گام‌های بلند و مهم امروزه مهندسین و معماران سازنده ساختمان در دنیا با استفاده از بتن سبک در قسمت‌های مختلف بنا با سبک کردن وزنی برداشته‌اند.

خصوصیات بتن سبک:

• صرفه جویی اقتصادی: استفاده از بتن سبک، مخارج ساختمان را به میزان قابل توجه‌ای كاهش می‌دهد كه می‌توان از دو جهت بررسی کرد:

۱‌. كاهش بار مرده ساختمان: این عامل باعث كاهش هزینه اسكلت و همچنین فنداسیون می‌شود.

نكته: كاهش بار مرده ساختمان، خسارت كمتری در زمان زلزله در پی خواهد داشت.

۲. صرفه جویی در مصرف انرژی: با توجه به راحتی در عمل بریدن و سوراخ كردن این نوع بتن شاهد كاهش هزینه اجرا تاسیسات خواهیم بود و در زمان بهره برداری از ساختـمان نیز بعلت عایق بودن بدنه ساختمان، كاهش هزینه قابل توجه‌ای در بر خواهد داشت.

• عایق گرما، سرما و صدا: بتن سبک به علت پایین بودن وزن مخصوص و همچنین متخلخل بودن آن عایق مناسبی برای گرما، سرما و صدا است و به همین علت باعث صرفه جویی در استفاده از وسایل گرمازا وسرمازا می‌شود. (ضریب انتقال حرارت بتن سبک بین ۰٫۶۵ تا ۰٫۵ است ولی بتن معمولی بین ۳٫۱ تا ۷٫۱ است. همچنین عایق صدابودن این نوع بتن باعث جلوگیری از ورود صداهای اضافی می‌شود كه به عنوان یک فاكتور مهم مورد توجه طراحان است.
• مقاوم در مقابل یخ‌زدگی: یكی از خصوصیات این بتن عدم نفوذپذیری آب (رطوبت) در آن است كه خود باعث عدم یخ‌زدگی و فرسایش ناشی از آن می‌شود و در نتیجه دارای طول عمر بیشتری برای مناطق سردسیر است.
• مقاوم در مقابل آتش: این نوع بتن ( فوم سٍم ) در مقابل آتش مقاومت فـوق العاده ای دارد ، بطوریكه یـك دیوار با ضخامت 8 سانتی متر با وزن مخصوص ۶۰۰ تا ۸۰۰ كیلو می‌تواند تا ۱۲۰۰ درجه سانتیگراد را تحمل کند و قاعدتا در وزن‌های كمتر غیرقابل احتراق است.
• سهولت در حمل نقل قطعات پیش‌ساخته: قطعات پیش ساخته با بتن سبک نسبت به قطعات بتنی معمولی هزینهی انتقال كمتری دارد و همچنین نسبت آنها آسان‌تر است.
• قابل برش بودن: این نوع بتن در وزن‌های ۶۰۰ الی ۹۰۰ به راحتی با اره بخاری بریده می‌شود كه كارهای بنایی و همچنین سیم‌كشی و تاسیسات بسیار سریع و راحت صورت می‌گیرد.

كاربرد بتن سبک در ساختمان:

شیب‌بندی پشت بام: بهترین مصالح به لحاظ سبكی، محكمی و همچنین اقتصادی بـرای شیب‌بندی بتن سبک است و می‌توان آن را به صورت یكپارچه استفاده کرد. (بتن با وزن ۳۰۰ الی ۴۰۰ کیلوگرم)·

كف‌بندی طبقات: با توجه به خصوصیات بتن سبک می‌توان بعد از اتمام كار تا سیسات، تمامی كف طبقات، محوطه و بالكن ساختمان را با آن پوشانید و عملیات بعدی را روی آن انجام داد. (بتن با وزن ۳۰۰ الی ۴۰۰ كیلوگرم) ·

بلوک‌های غیرباربر: با بلوک‌های توپـر سبک می‌توان (با ابعاد دلخواه) تمام تیغه‌بنـدیها، دیوارهای جدا كننده ساختمان را با استفاده از چسب بتن یا ملات بتن انجام داد. با استفاده از این بلوک‌ها علاوه بر جلوگیری از سنگین شدن ساختمان، عملیات حمل و نصب نیز بسیار سریع صورت می‌گیرد و دستمزد كمتری هزینه می‌شود و پس از اجرای صحیح دیوار می‌توان مستقیماً روی آن گچ یا دیگر پوشش‌های دلخواه را انجام داد. ( وزن مخصوص ۶۰۰ الی ۸۰۰ كیلوگرم) ·

دیوارهای جداكننده یكپارچه: از این بتن می‌توان پنل‌های جدا كننده مسلح ساخت كه برای دیوار محوطه، نماهای ساختمـان، دیـوار سوله و ... كاربرد دارد. همچنین بعلت خصوصـیات عایق بودن این بتن می‌توان از آن برای دیوارهای سرد خانه‌ها، گرم‌خانه‌ها (موتورخانه) سالن‌های ضدصدا بصورت یكپارچه با قالب‌بندی عمری استفاده کرد. (وزن مخصوص ۱۲۰۰ كیلوگرم)

كاربردهای دیگر بتن سبک:

• عایق‌سازی لوله‌های حرارتی و برودتی
• عایق‌سازی لوله‌های گاز و كابل‌های برق
• جایگزین بتن سبک هوادار بجای خاک در پشت دیوارهای حائل
• پوشش سازه‌ای زیرزمینی بجای خاک مانند كانال‌های زیرزمینی
• استفاده در راه، پل، تونل، فرودگاه، سدسازی و ...
• استفاده در ساخت فضاهای سبز
• ساخت قطعات تزئینی (مجسمه‌سازی)
• قابلیت استفاده از بتن سبک در ساخت ساختمان‌های پیش‌ساخته

مشخصات بتن سبک

• بتن سبک ماده‌ای است با تركیبات جدید و فوق‌العاده سبک و مقاوم
• مواد تشكیل دهنده بتن سبک عبارت است از ورموكولیت، پرلیت، سنگ بازالت، سیمان تیپ ۲ و ...
• در این بتن همانند بتنهای عادی، از ماسه استفاده نمی‌شود.
• عدم وجود ماسه باعث سبک و همگن شدن ساختار بتن شده و باعث می‌شود كه مواد تشكیل‌دهنده كه تقریبا از یک خانواده هستند، بهتر یکدیگر را جذب كند.
• ساختمان این بتن متخلخل بوده و این مسئله پارامتر بسیار موثری است. چون تخلخل موجود در بتن باعث مقاوم شدن در برابر زلزله و عایق شدن در برابر صدا، گرما و سرما می‌شود.
•  تركیبات این بتن به گونه‌ای عمل می‌كند كه حالت ضدرطوبت به خود گرفته و مانند بتن معمولی كه جذب آب دارد عمل نكرده و آب را از خود دفع می‌كند.
•  این بتن تحت فشار مستقیم (پرس) ساخته می‌شود.
• بدلیل شكل‌گیری بتن در فشار، ساختار آن دارای یكپارچگی قابل قبولی است.
• بتن سبک در قالب‌های طراحی شده توسط متخصصین، بصورت یكپارچه ریخته می‌شود.
• به دلیل یكپارچگی در نوع ساختمان بتن، قطعه تولیدی از استحكام بالایی برخوردار شده و مقاومت بالایی نیز در برابر زلزله از خود نشان خواهد داد.
• برای تقویت این بتن از یک یا چند لایه شبكه فلزی در داخل بتن استفاده شده كه این حالت همانند مسلح كردن بتن معمولی به وسیله میلگرد است.
• هزینه تولید این نوع بتن از دیگر مواد ساختمانی به نسبت ویژگی آن پایین‌تر است.
• زمان بسیار كمتری جهت تولید دیوارهای بتنی سبک یا قطعات دیگر لازم است.
• پرت مواد اولیه جهت تولید بتن سبک بسیار كمتر از بتن معمولی است. چون تمام مراحل تولید در محل مشخصی صورت گرفته و جهت تولید پروسه‌ای طراحی شده است .
• به دلیل طراحی كلیه مراحل تولید و وجود نظارت بر تمامی این مراحل ماده تولیدی دارای استاندارد خاصی تعریف شده است. (مهندسی‌ساز)
• خرید مصالح بطور عمده صورت می‌گیرد و هزینه كمتری برای سازنده در بر خواهد داشت و در نهایت خانه پیش‌ساخته با قیمت پایین‌تری عرضه می‌شود.
• قطعات تولیدی در كارخانه از آزمایشات كنترل كیفیت گذر كرده و در صورت تائید به بازار مصرف عرضه می‌شود.
• بتن سبک مسطح بوده كه می‌توان با یک ماستیک‌كاری ساده بر روی آن رنگ‌آمیزی كرد.

معایب ساختمان‌های ساخته شده با  بتن سبک

این  ساختمان‌ها دارای مشکلات ویژه‌ای هستند که به اختصار می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد.

۱-مشکلات اتصال اعضای سازه‌ای به همدیگر

۲-مشکلات حمل و نقل

۳- مشکلات درزبندی اتصالات

۴- نیاز به گروه نصاب متخصص

۵- نگهداری تخصصی

۶- وزن بسیار زیاد

۷- مشکل نصب اجزای غیر سازه‌ای به دیوارها

منبع: شرکت کلینیک بتن ایران

تهیه‌کننده: محبوبه پوریوسفی