هیدرولوژی، Hydrology

هیدرولوژی که اصل کلمه‌ی آن ریشه‌ی یونانی دارد به مفهوم علم شناخت آب است، ولی به دلیل گستردگی این مفهوم و جهت محدود کردن مرزهای این علم تعریف آن را چنین بیان کرده‌اند که:

هیدرولوژی علم مطالعه‌ی آب در کره‌ی زمین بوده که در مورد پیدایش، گردش، انتقال و توزیع آب، خصوصیات فیزیکی، شیمیایی، اندرکنش آن نسبت به محیط اعم از زنده و بی‌جان بحث می‌کند. در هیدرولوژی، وقوع هر فرایندی در رابطه با آب، گردش آب در طبیعت، توزیع و پراکندگی آب در کره‌ی زمین، اعم از سطحی نظیر رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و زیر‌زمینی و تاثیرات اکولوژیکی آن بررسی می‌شود.

اصولا هیدرولوژی علمی است که پایه‌های آن بر اساس تجربه بنا شده است؛ اما، جنبه‌های علمی آن بیش از جنبه‌های نظری آن توسعه یافته است. کاربرد علم هیدرولوژی در زمینه طراحی انواع سازه‌های هیدرولیکی نظیر سد‌ها، بندها، پل‌ها، سیستم‌های جمع‌آوری و دفع آب‌های سطحی شهری، شبکه‌های زهکشی، مهندسی رودخانه، کنترل فرسایش و رسوب، کنترل سیلاب، آبخیزداری و آبخوان‌داری، تولید برقابی و ... است.

با توجه به گستردگی علم هیدرولوژی که ناشی از چرخش آب در محیط‌های اتمسفر، سطح زمین و در زیر زمین و نیز اندر‌کنش‌های کمی و کیفی آب با محیط می‌باشد، این علم به زیر شاخه‌های متعددی تقسیم‌بندی شده که عبارتند از:

آب و هواشناسی، دریاچه‌شناسی، اقیانوس‌سنجی، یخ و برف‌شناسی، رودخانه‌شناسی، شناخت آبهای زیر‌زمینی، هیدروگرافی، هیدرومتری و کیفیت‌شناسی آب که با پیشرفت سریع علم، هر روزه بر زیر شاخه‌های آن نیز افزوده می‌شود.

با پیشرفت علم هیدرولوژی، تعداد مدل‌های هیدرولوژیکی توزیعی رو به افزایش و مدل‌های تجربی رو به کاهش هستند. به ویژه با پیشرفت علوم نرم افزاری و سخت‌افزاری در زمینه کامپیوتر و نیز گسترش مفاهیم ریاضی در زمینه هیدرولوژی مهندسی، امروزه کاربرد مدل‌های توزیعی در هیدرولوژی بسیار متداول شده است. ولی به هر حال استفاده از این مدل‌ها بدون شناخت کافی از عوامل و پارامتر‌های هیدرولوژیکی و نوع فرایندهای مرتبط با آنها خالی از اشکال نبوده و لذا بایستی شناخت کامل از مفاهیم اولیه هیدرولوژی مهندسی را در الویت نسبت به کاربرد مدل‌های موجود قرار داده و پس از شناخت کامل از آن اقدام به استفاده از این مدل‌ها کرد.