سیمان پوزولان یا طبیعی مادهٔ اصلی این سیمان خاکسترها و پوکه‌های آتش فشانی است که سیلیس آن‌ها به علت زود سرد شدن به صورت پوک وغیر بلوری در آمده است. سیمان طبیعی از مخلوط کردن سیمان پرتلند با آهک شکفته با پوکه‌های معدنی به دست می‌آید. این سیمان‌ها در شهر رم و مناطق ایتالیابه نام (پوزولان) و در شمال اروپا به نام (تراس) نامیده می‌شود.

با مخلوط کردن نسبت وزنی ۱ به ۴ این سیمان باموادمناسب بهترین مقاومت به دست می‌آید. این سیمان هنگام هیدراته شدن حرارت کمتری آزادمی کند؛ از این رو در بتن ریزی‌های حجیم و جاهایی که بتن مورد هجوم سولفات هاست مصرف می‌شود. طبق استاندارد ملی ایران سیمانهای پوزولانی به دسته سیمان پرتلند پوزولانی و سیمان پرتلند پوزولانی ویژه طبقه بندی می‌شوند. در سیمان پرتلند پوزولانی، ماده پوزولانی حداقل ۵٪ و حداکثر ۱۵٪ وزنی سیمان را تشکیل می‌دهد و این سیمان با نشانه پ. پ. عرضه می‌گردد. در سیمان پرتلند پوزولانی ویژه، ماده پوزولانی حداقل ۱۵٪ و حداکثر ۴۰٪ سیمان را تشکیل داده و این سیمان با نشانه پ. پ. و. عرضه می‌گردد.

 واکنش یک پوزولان و هیدروکسید کلسیم، واکنش پوزولانی نامیده می‌شود. اهمیت فنی سیمان‌های پوزولانی اساسا از سه ویژگی واکنش پوزولانی سرچشمه می‌گیرد:

اول اینکه این واکنش کند است؛ بنابراین سرعت حرارت آزاد شده و توسعه مقاومت مطابقا کند است.

دوم اینکه، این واکنش بجای تولید آهک، آهک مصرف می‌‎نماید که تاثیر مهمی بر روی دوام خمیر هیدراته در برابر محیط‌های اسیدی دارد.

سوم اینکه، مطالعه و بررسی توزیع اندازه منافذ سیمان‌های IP (سیمان پرتلند پوزولانی) و IS (سیمان پرتلند روباره آهنگدازی) هیدراته نشان داده‌اند که محصولات واکنش در پر کردن فضاهای بزرگ مویین بسیار موثرند، در نتیجه، مقاومت و نفوذناپذیری سیستم را بهبود می‌دهند.

مزایا
مصرف مواد پوزولانی در بتن می‌تواند یک یا چند خاصیت مشروح زیر باشد:

- کاهش میزان مصرف سیمان
- کاهش سرعت و میزان حرارت حاصل از فرایند آب‌گیری سیمان
- بهبود کارآیی بتن
- افزایش مقاومت بتن در پایان ۲۸ روز
- افزایش پایایی بتن از طریق کاهش نفوذپذیری
- صرفه اقتصادی
- بالابردن مقاومت در برابر حمله اسیدها و قلیایی سنگدانه‌ها
- جلوگیری از ترک خوردن سطحی گسترده بتن
- کاهش بتن ریزی

انواع
پوزولان‌ها بر دو نوعند:

۱-پوزولان‌های طبیعی خام و یا تکلیس شده: خاکسترهای آتشفشانی
۲-پوزولان‌های صنعتی: خاکستر بادی (fly ash)؛ دوده سیلیس، سربازه کوره‌های آهن گذاری، خاکستر پوسته برنج، رس کلسینه