تحلیلی بر نقش کلیدی خاموت در سازه های بتن آرمه

در دنیایی که پراست از کمربندهای زلزله از رشته کوه هیمالیا تا شمال غربی اقیانوس آرام ،کمترجامعه ای وجود دارد که با چالشهای عظیمی در طراحی و ساخت سازه هایش برای این تکانها و لرزه های حتمی الوقوع و غیر قابل پیش بینی مواجه نشده باشد.این چالشها خصوصاً در کشورهایی با سیستم مدیریت دولتی ضعیف و جامعه فقیر بسیار حاد تر هم خواهد بود که آمار تلفات و خسارات را پس از زلزله بسیار افزایش میدهد. لذا نیاز به بکارگیری سازوکارهایی جدی برای پیشگیری و کنترل بحران ها کاملاً محسوس است. پذیرش قوانین و آیین نامه های جدید از سوی مجریان و کنار گذاشتن عادات اجرایی نامناسب قبلی از سوی پیمانکاران در بسیاری از کشورهای در حال توسعه میتواند راهگشا باشد ولی در عین حال مستلزم تلاش بسیاری برای گسترش دانش خواهد بود تا با ارائه راهکارهایی عملی در جهت بهبود کیفیت سازه ها گام برداریم.

متن حاضر چکیده ایست از تجربیات زلزله هایی چون کاتماندو نپال(2015)،سیچوان چین(2008) و زلزله 1971 ژاپن که به نقل از kit miyamoto مهندس سازه از دانشگاه کالیفرنیا و عضو کمیسیون ایمنی لرزه ای و بخشهایی از گزارش DR.S.K.GHOSH از زلزله کوبه در خصوص اهمیت جزییات خاموتها و لزوم اجرای صحیح آنها گردآوری گردیده؛ امید است با مطالعه آن گامی به سمت ایمن تر ساختن ساختمانهایمان برداریم.
آرماتورهای عرضی که به دور آرماتورهای طولی و اصلی در شناژها بسته می‌شوند خاموت نام دارند.
خاموت بخشی از یک شاخه میلگرد است که خم میشود و المانهای قایم و طویل را احاطه و محافظت میکند و وطیفه آن مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است .
پس از تجربیات زلزله 1971ژاپن که کمبود آرماتورهای عرضی ای که مقاومت برشی ستونها را تامین میکردند موجب گسیختگی ستونها گردید ونهایتاً گسیختگی این ستونها مسئول فروریختگی کلی یا جزئی ساختمانها و پلهای راه آهن و بزرگراه ها شد الزام به طراحی برشی مناسبتر خطر لرزه ها را کاهش داد.بطوریکه در زلزله 1995کوبه سازه های بتنی ساخته شده بعد از سال 1971 بطرزقابل توجهی بهتر از همتایان قبل از خود عمل کردند که عمدتاً بعلت بهبود در طراحی برشی ستونها بود. 
تجربیات متعدد نشان داده که انتهای این میلگردهای دور پیچ بایستی حداقل 135 درجه به سمت داخل خم شوند تا در زیر تنشها بسته باقی بمانند مسئله ای که عمدتاً در اجرا رعایت نمیشود و به عبارتی کاملاً ساده سازه ای که خم حداقل را در خاموت نداشته باشد هزینه مربوط به آن بخش از میلگردها را دور ریخته و تنها بار مرده سازه را بیشتر کرده است.
به گفته miyamoto خاموت بخش ترسناکی از سازه است چراکه آخرین خط دفاعی سازه در برابر تنشهای ناشی از زلزله محسوب میگردد.

ستونهای بتنی بشرط آنکه خاموتهایی که اطراف میلگردهای طولی را احاطه میکنند با زاویه مناسبی به داخل خم شوند در برابر زلزله های قدرتمند قادر به مقاومت خواهند بود.

تصویر فوق مصداق بارزیست از تصوری غلط در خصوص کافی بودن خم 90 درجه، که مشاهده میگردد که این خم مانعی در برابر باز شدن خاموتها در هنگام زلزله ایجاد نکرده است.
اینها عیناً جزییات اجرایی ای هستند که در خرابی های بسیاری از مدارسی که بر سر دانش آموزان و معلمان ایالت سیچوان چین در زلزله سال 2008فروریخت، غایب بوده اند. 
بنا به سخنی از پروفسور تاکادا که گفته بود ما کوبه را دوباره ساختیم و این موضوع اهمیت ندارد که چقدر برای آن هزینه کردیم،مهم اینست که انسانهایی را که برای آینده کشور ژاپن تربیت کرده بودیم اینک در میان ما نیستند. 
شاید دانستن اینکه چگونه کارهای ساده اینچنینی قدمهاییست که تغییرات اساسی ایجاد میکنند بتواند فعالان ساخت و ساز را به این باور برساند که زحمت چند ثانیه ای برای خم کردن مناسب خاموتها میتواند مانع از فروریختن ساختمان بر سر فرزندانشان باشد.