مقاله تحلیلی: ترک‌ های افقی در دیوارهای سازه‌ های باربر

در ساخت‌وساز سنتی، دیوارهای بنایی نقش بسزایی در رفتار و عملکرد خانه دارند. ترک‌های افقی در دیوار‌ها تا حدود زیادی تحت تأثیر انبساط و انقباض دال، خمش دال و اثرات حرارتی هستند.

در طول عمر یک خانه، عیب‌هایی همانند ترک در دیوارهای آجری هزینه تعمیرات را در خانه افزایش می‌دهد. علاوه بر آن ممکن است باعث افزایش تنش ذهنی برای مالک خانه شود و هم‌چنین آن‌ها را سردرگم نماید.

در این مقاله درباره دلایل پیدایش ترک‌های افقی در دیوارهای سازه‌های باربر و اقدامات پیشگیرانه‌ای که می‌توان برای کاهش این نقص به کار بست، بحث می‌نماییم.

۱- ترک‌های خارجی در دیوارهای همبر در سطح سقف

این ترک‌ها در سازه‌های باربر هنگامی ایجاد می‌شوند که دال سقف به‌صورت متناوب تحت انبساط و انقباض قرار گیرد. دلیل جذب گرما از خورشید و اتلاف گرما از طریق تابش است. شکاف‌های افقی در دیوارهای همبر و نزدیک به سقف ایجاد می‌شوند. دلیل، انبساط و انقباض دال RCC است.

  ترک‌های افقی در دیوارها را در صورتی می‌توان خطرناک قلمداد کرد که نزدیک‌ترین سازه سنگین، جابه‌جایی یک طرفِ دال را محدود نماید. ترک‌های افقی درصورتی‌که ضخامت عایق و پوشش محافظتی بر روی دال نامناسب باشد، خطرناک‌تر می‌شوند.

مالکان باید از این مشکل احتمالی در مرحله ساخت‌وساز پیشگیری کنند. در اینجا یک اقدام پیشگیرانه برای توقف گسترش ترک‌های دیوار در سطح سقف معرفی می‌کنیم:

• از عایق‌هایی استفاده کنید که ظرفیت عایق گرمایی مناسبی در امتداد سطح نهایی و منعکس‌کننده گرما داشته باشند. این مصالح می‌توانند بار گرمایی بر روی دال سقف را کاهش دهند. در هند از تکنیک موزاییک چینی یا عایق آجری با IPC استفاده می‌شود که به‌نوبه خود می‌تواند آب‌بند هم باشد.

• از مفصل‌های لغزشی در تکیه‌گاه دال RCC استفاده کنید. شیارهایی با عرض 10 تا 12 میلی‌متر در داخل گچ ایجاد کنید تا در گچ دیوار و سقف، عدم پیوستگی را به وجود آورید.

 ۲- ترک‌های افقی خارجی در بالاترین طبقه، زیر سطح دال

ترک‌های افقی بیرونی زیر سطح دال به دلیل خمیدگی یک دال و بالا رفتن لبه دال باربر ایجاد می‌شوند. هم‌چنین جابه‌جایی افقی در دال به دلیل جمع شدگی می‌تواند بر ترک‌های افقی در دیوارهای بالاترین طبقه، زیر سطح دال اثر بگذارد. ترک‌های افقی در صورتی شدیدتر می‌شوند که دال، طول زیادی داشته باشد.

این ترک‌ها اکثراً در بالاترین طبقه خانه ایجاد می‌شوند و دلیل آن، بار ثقلی عمودی کم‌تر بر دیوارها است؛ بنابراین قسمت انتهایی دال بدون مواجه با محدودیت زیادی دچار برآمدگی می‌شود. در طبقات پایین‌تر، از برآمدگی گوشه‌ها به‌واسطه بار عمودی طبقات بالاتر پیشگیری می‌شود؛ بنابراین ترک‌ها با محدود شدن جابه‌جایی محدود می‌شوند.

در اینجا چندین اقدام پیشگیرانه برای جلوگیری از شکل‌گیری ترک‌های دیوار در قسمت گوشه بالاترین طبقه در زیر سطح دال معرفی می‌شوند:

• در مورد دال با طول زیاد می‌توانید عمق دال و تیرچه را افزایش دهید تا باعث افزایش سختی شود. علاوه بر آن، دال ضخیم‌تر، غیرقابل نفوذتر خواهد بود بنابراین، این عمل در هر دو صورت می‌تواند به کمک شما بیاید. به‌صورت عادی می‌توانید عمق دال بالایی مشابه را حداقل 1.2 اینچ یا 12 میلی‌متر و احتمالاً یک اینچ یا 25 میلی‌متر افزایش دهید. با این عمل فولاد مصرفی نیز کاهش می‌یابد؛ بنابراین هیچ‌گونه هزینه قابل‌توجهی به بار نخواهد آمد.
• از مفصل لغزشی در تکیه‌گاه دال RCC استفاده کنید.
• در قسمت پلاستری و در قسمت اتصال دیوار و سقف، شکافی ایجاد نمایید تا این شکاف بتواند باعث کاهش ترک‌ها شود.

۳- ترک‌های افقی خارجی در سطح پایینی جان‌پناه

ترک‌های افقی در سازه‌های بنایی در سطح پایه جان‌پناه به دلیل تنش برشی افقی‌ که در محل اتصال دو مصالح متفاوت ایجاد می‌شود، پدید می‌آیند. علاوه بر آن، انبساط و انقباض متفاوت در دال‌ها به دلیل اثر حرارتی و اثر انقباض ایجاد می‌شود. درنهایت این پدیده می‌تواند باعث ایجاد تنش برشی افقی شده و بنابراین ترک‌های بیرونی در پایه جان‌پناه و در بالاترین طبقه موجود ایجاد شوند. یک دلیل دیگر برای ایجاد این نوع ترک در دیوارها، تفاوت در ضریب حرارتی و جمع شدگی ناشی از خشک شدن سازه بتنی و سازه آجری است.

چنین ترک‌های افقی در سازه‌های آجری اکثراً در سطح جان‌پناه و یا بالکن اتفاق می‌افتند. در حقیقت جان‌پناه و بالکن تا حدود زیادی در معرض نور خورشید قرار دارند و بنابراین تحت تأثیر بازه گسترده‌ای از تغییرات دمایی قرار می‌گیرند. علاوه بر آن، جان‌پناه و نرده ایمنی آن‌قدر وزن ندارند تا بتوانند در برابر نیروی برشی افقی در قسمت تکیه‌گاه مقاومت نمایند.

 مالک خانه باید اعمال پیشگیرانه‌ای برای جلوگیری از ایجاد ترک در دیوارهای سازه بنایی اتخاذ نماید.

به نکاتی که در زیر ارائه‌شده در زمان ساخت‌وساز پیروی کنید تا بتوانید از ایجاد ترک‌های افق در جان‌پناه‌ها پیشگیری به عمل‌آورید:

• از بتن‌هایی با جمع شدگی و اسلامپ کم برای دال‌ها استفاده کنید.
• آجرچینی جان‌پناه را حداقل پس از یک ماه شروع کنید. در طول این زمان بتن تحت جمع شدگی ناشی از خشک شدن (قبل از ساختن دیوار جان‌پناه) قرار می‌گیرد.
• حداقل از ملات CN 1:6 برای سازه آجری استفاده کرده و اطمینان حاصل نمایید که اتصال مناسبی بین آجر و بتن ایجادشده است.
• حداقل یک ماه پس از ساختن دیوار از گچ استفاده ننمایید. شکاف‌های V شکل در گچ در نقطه اتصال سازه آجری و بتنی ایجاد نمایید تا در این نقاط ناپیوستگی ایجاد شود.
• در محل اتصال قسمت اجری و سیمانی از مش سیمی استفاده کنید.

۴- ترک‌های افقی بیرونی در دیوارها در سطح تیر سر درب در بالاترین طبقه

• این نوع از ترک افقی در دیوارها به دلیل کششی که بر روی دیوار توسط دال در بالاترین طبقه وارد می‌شود، ایجاد می‌گردد. کشش واردشده بر روی دیوار نتیجه جمع شدگی ناشی از خشک شدن و انقباض حرارتی است. این نوع ترک در دیوارهای اجری هنگامی ایجاد می‌شود که طول اتاق و پنجره بزرگ باشد. از اقدامات پیشگیرانه زیر برای جلوگیری از بروز ترک‌های دیواری در سطح تیر سر در طبقه بالایی خانه استفاده نمایید:
• از مفصل‌های لغزشی میان دال/ تیرچه در طبقه بالا و دیوارهای تکیه‌گاهی استفاده کنید.
• از نوار RCC باضخامت مناسب در سطح تیر سر در و در کل طول دیوار استفاده کنید.

۵- ترک افقی خارجی در دیوارهای آجری در گوشه‌های بالاترین طبقه

این نوع ترک‌ها هنگامی ایجاد می‌شوند که گوشه دال به‌صورت عمودی به سمت بالا برآمدگی پیدا کند و دلیل آن، خمش ایجادشده در دال است. در طبقه‌های پایین‌تر، بار عمودی طبقه بالاتر از برآمدگی گوشه دال جلوگیری می‌کند؛ بنابراین ترک‌ها فقط در قسمت گوشه طبقه‌های بالاتر خانه ایجاد می‌شوند. می‌توانید از اقدام پیشگیرانه زیر برای ایجاد ترک افقی در دیوار و در گوشه بالاترین طبقه خانه استفاده کنید:

• آرماتور مناسبی را در گوشه‌های دال فراهم آورید.

۶- ترک افقی در دیوار آجری در لبه پایینی بام‌های شیب‌دار با خرپاهای چوبی

ترک‌های افقی در دیوارهای آجری در سطح تیر نشیب در داخل خانه‌هایی با بام چوبی شیب‌دار یافت می‌شوند. ترک‌های افقی هنگامی به وجود می‌آیند که از عمر سازه سال‌های زیادی گذشته باشد. این ترک‌ها هم‌چنین هنگامی اتفاق می‌افتند که کاشی‌های ساخته‌شده از خاک رس یا سنگ به‌عنوان مصالح ساخت بام انتخاب شوند. در برخی از موارد، چوب خرپای بام به دلیل فرسودگی، خشک‌شدگی یا رشد قارچ‌ها و ... ضعیف می‌شود؛ بنابراین ترک خارجی به دلیل رانش به سمت بیرون (از خرپای بام به سمت دیوار که خود خرپای چوبی را پشتیبانی می‌کند) ایجاد می‌شود.

از اقدامات پیشگیرانه زیر برای جلوگیری از بروز ترک‌ها در خانه‌هایی با بام چوبی شیب‌دار استفاده نمایید:

• از مصالحی با وزن کم برای ساخت بام استفاده کنید؛ همانند صفحات GI، صفحات AC و...
• برای مقابله با رشد قارچ در قسمت چوبی اقدامات لازم را انجام دهید.
• در دیوارهای خارجی از اتصالات فولادی استفاده کنید که می‌تواند تکیه‌گاه خرپا هم باشند.

۷- ترک‌های افقی خارجی یا داخلی در اتصالات ملات در دیوارهای آجری

این نوع ترک‌ها پس از گذشت 2 یا 3 سال از ساخت ایجاد می‌شوند. ترک‌های افقی هنگامی به وجود می‌آیند که ملات به دلیل حمله سولفات ضعیف شده باشد. هیچ راهی برای تعمیر این ترک‌ها به‌جز استفاده از مواد مقاوم در برابر سولفات در زمان ساخت‌وساز وجود ندارد.

به‌عنوان نکته آخر به یاد داشته باشید که این ترک‌ها چه داخلی و چه خارجی باشند همیشه دردسرساز هستند؛ در نتیجه اهمیت زیادی دارد که علت پیدایش این ترک‌های افقی به‌صورت دقیق تعیین شود. در این حالت است که می‌توانیم هزینه تعمیر را کاهش دهیم.

منبع

نوشته شده توسط تیم مترجمین موسسه 808

اگر دوست دارید به تیم مترجمین 808 بپیوندید، با ما تماس بگیرید.

دریافت فایل PDF مقاله برای اعضای VIP رایگان است. سایر کاربران با پرداخت ۵۰۰ تومان می توانند اقدام به دریافت این فایل کنند.