انواع نامنظمی طبق آیین نامه ۲۸۰۰ در ارتفاع شامل نامنظمی هندسی، نامنظمی جرمی، نامنظمی قطع سیستم باربر جانبی، نامنظمی مقاومت جانبی، نامنظمی سختی جانبی خواهد بود.

اگر یکی از موارد فوق در سازه اتفاق بیافتد، سازه نامنظم خواهد بود. سازه نامنظم می بایست با توجه به ضوابط خاص خود طراحی گردد.

نامنظمی هندسی

در مواردی که ابعاد افقی سیستم باربر جانبی در هر طبقه بیشتر از ۱۳۰درصد آن در طبقات مجاور باشد. که سیستم باربر جانبی می تواند شامل هرگونه بادبند و یا دیوار برشی باشد، که فقط ابعاد افقی را نیاز داریم.

نامنظمی جرمی

در برخی از سازه ها ممکن است در طبقات بالایی نسبت به طبقات پایین کاهش زیربنا داشته باشیم، در این موارد اگر جرم یک طبقه نسبت به جرم بالا یا پایین آن طبقه بیشتر از ۵۰ درصد اختلاف داشته باشد، سازه دارای نامنظمی جرمی خواهد بود. طبق آیین نامه ۲۸۰۰ طبقات بام و خرپشته از این تعریف مستثنی هستند. جرمی که در اینجا محاسبه می شود در واقع همان جرم لرزه ای است که شامل بار مرده و درصدی از بار زنده و موارد دیگر می باشد.

نامنظمی قطع سیستم باربر جانبی

بر اساس استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش ۴ در مواردی که جزئی از سیستم باربر جانبی در ارتفاع قطع‌شده باشد، به‌طوری‌که آثار ناشی از واژگونی روی تیرها، دال‌ها، ستون‌ها و دیوارهای تکیه‌گاهی تغییراتی ایجاد کند سازه در ارتفاع نامنظمی قطع سیستم باربر جانبی خواهد داشت .

نامنظمی سختی جانبی

بر اساس استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش ۴ در مواردی که سختی جانبی هر طبقه کمتر از ۷۰ درصد سختی جانبی طبقه روی خود و یا کمتر از ۸۰ د رصد متوسط سختی‌های جانبی سه‌طبقه روی خود باشد، آن طبقه نرم نامیده می‌شود. طبق خیلی نرم : درصورتی‌که سختی جانبی هر ط به کمتر از ۶۰ درصد و یا کمتر از ۷۰ درصد متوسط سختی‌های جانبی سه‌طبقه روی خود باشد آن طبقه ، طبقه خیلی نرم خواهد بود. در حالت کلی طبقه هایی که شرایط زیر را داشته باشند، طبقه نرم محسوب خواهند شد.

1.  ارتفاع آن به دلایل معماری از ارتفاع سایر طبقات بیشتر باشد.
2. دیوارهای داخلی و پیرامونی طبقه کاملاً حذف‌شده باشد و هیچ‌گونه جد اگر میانابی وجود نداشته باشد ( مانند پیلوت در طبقه همکف ) آن طبقه رفتار نرم‌تری نسبت به سایر طبقات دارد. بدیهی است هنگام زلزله جابجایی بیشتری خواهد داشت و آسیب‌پذیری آن بیشتر خواهد بود. لذا استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش ۴ برای در نظر گرفتن موارد فوق نامنظمی سختی جانبی را در نظر می‌گیرد.

نامنظمی مقاومت جانبی 

بر اساس استاندارد ۲۸۰۰ ویرایش ۴ در مواردی که مقاومت جانبی طبقه از ۸۰ درصد مقاومت جانبی طبقه روی خود کمتر باشد، چنین طبقه‌ای نامنظمی مقاومت جانبی خواهد داشت و اصطلاحاً طبقه ضعیف نامیده می‌شود و در مواردی که مقدار فوق به ۶۵ درصد کاهش یابد، اصطلاحاً طبقه خیلی ضعیف توصیف می‌شود.

به‌طورکلی تعیین مقدار دقیق مقاومت یک طبقه نیازمند انجام تحلیل‌های غیرخطی و دشوار است. درصورتی‌که طبقه ضعیف و یا طبقه خیلی ضعیف در یک سازه وجود داشته باشد، شکست طبقه به‌صورت شکست برشی و ناگهانی اتفاق می‌افتد.

محدودیت‌های ایجادشده براثر نامنظمی

بر اساس بند ۱ – ۷ – ۳ آیین‌نامه ۲۸۰۰ با عنوان محدودیت در احداث ساختمان‌های نامنظم باید رعایت موارد زیر انجام گردد

•  احداث ساختمان‌ها با نامنظمی (طبقه خیلی ضعیف) در مناطق با خطر نسبی متوسط و بالاتر مجاز نیست و در مناطق با خطر نسبی کم، ارتفاع آن‌ها نمی‌تواند بیش از ۳ طبقه و یا ۱۰ متر باشد.
• احداث ساختمان‌ها با نامنظمی از نوع (طبقه خیلی نرم) و (شدید پیچشی) در مناطق با خطر نسبی متوسط و بالاتر ، تنها بر روی زمینه‌ای نوع ۱ ، ۲ و ۳ مجاز است.

بر اساس بند ۳ – ۱ – ۴ ساختمان باید در دو امتداد عمود بر هم در برابر نیروی زلزله محاسبه شود. به‌طورکلی می‌توان محاسبه در هر یک از این دو امتداد را جز در موارد زیر به‌طور مجزا و بدون در نظر گرفتن نیروی زلزله در امتداد دیگر انجام داد.

• ساختمان‌های نامنظم در پلان: در موارد فوق امتداد نیروی زلزله باید با زاویه مناسبی که حتی‌المقدور بیشترین اثر را ایجاد می‌کند انتخاب شود و یا می‌توان ۱۰۰ % نیروی زلزله هر امتداد را با ۳۰ % نیروی زلزله در امتداد عمود بر آن را ترکیب کرد . در این موارد منظور کردن برون مرکزی اتفاقی، موضوع‌بند ( ۳ – ۳ – ۷ ) در امتدادی که ۳۰ % نیرو اعمال می‌شود، الزامی نیست.

بر اساس بند ۳ – ۲ – ۳ روش تحلیل‌های خطی

روش‌های تحلیل خطی را می‌توان در کلیه ساختمان‌ها با هر تعداد طبقه به کاربرد. تنها، روش استاتیکی معادل را می‌توان در ساختمان‌های سه‌طبقه و کوتاه‌تر، از تراز پایه و یا ساختمان‌های زیر به کار گرفت.

• ساختمان‌های منظم با ارتفاع کمتر از ۵۰ متر از تراز پایه
• ساختمان‌های نامنظم با ارتفاع کمتر از ۵۰ متر از تراز پایه که دارای :
• نامنظمی زیاد و شدید پیچشی در پلان نباشد.
• نامنظمی جرمی، نرم و خیلی نرم در ارتفاع نباشد.

بر اساس بند ۳ – ۴ – ۱ – ۴ اصلاح مقادیر بازتاب‌ها

در مواردی که برش پایه به‌دست‌آمده از تحلیل طیفی کمتر از برش پایه تحلیل استاتیکی معادل، رابطه ( ۳ – ۱ ) باشد، مقدار برش پایه تحلیل طیفی باید به مقادیر زیر افزایش داده‌شده و بازتاب‌های سازه متناسب با آن اصلاح گردد. برش پایه استاتیکی معادل عنوان‌شده در ردیف‌های زیر، مقدار برش پایه بر اساس رابطه ( ۳ – ۱ ) و با استفاده از مشخصات طیف استاندارد است.

• در سازه‌های نامنظم، که نامنظمی در آن‌ها از نوع طبقه خیلی ضعیف یا طبقه خیلی نرم یا پیچشی شدید نباشد، مقادیر بازتاب‌ها باید در ۹۰ % نسبت برش پایه استاتیکی معادل به برش پایه به‌دست‌آمده از تحلیل طیفی ضرب شوند. ولی در سازه‌های نامنظمی که نامنظمی آن‌ها مشمول موارد فوق‌الذکر باشد، مدیر بازتاب‌ها باید در نسبت برش پایه استاتیکی معادل به برش به‌دست‌آمده از تحلیل طیفی ضرب شود
• در سازه‌های منظم، مقادیر بازتاب‌ها باید در ۸۵ % نسبت برش پایه استاتیکی معادل به برش پایه به‌دست‌آمده از تحلیل طیفی ضرب شود.

منبع: یک