تصادفات ترافیکی از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و دارای آسیب‌های شدید جانی و مالی هستند و آثار سنگین اجتماعی، فرهنگی، و اقتصادی ناشی از آنها جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. شدت این تصادفات در کشورهای در حال توسعه بیشتر بوده و تعداد شدت تصادفات در کشورهای مزبور در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته چندین برابر است.

تقاطعات، بخش اجتناب ناپذیری از شبکه معابر شهری هستند. به طوری که بسیاری از معابر شهری حداقل در یک تقاطع با یکدیگر سهیم‌اند. بر اساس مطالعات انجام شده، بخش اعظمی از تصادفات ترافیکی در تقاطعات رخ می‌دهد. علت اصلی این تصادفات در تقاطعات، همگرا شدن جریان‌های ترافیکی مختلف در یک نقطه است. تصادفات در تقاطعات می‌تواند ناشی از عوامل مختلف باشد که هر یک از آنها نیازمند ارائه‌ی راهکاری متناسب است.

نکته مهم این است که ظرفیت هر پیوند و به طور کلی ظرفیت شبکه ترافیک شهر، ظرفیت و قابلیت کشش تقاطع‌های آن پیوند یا شبکه بستگی دارد. به طوری که ظرفیت تقاطع‌ها ظرفیت جاده‌های شهری را مشخص می‌کند.

انواع تقاطعات

تقاطع جاده‌ای یا خیابانی را می‌توان به عنوان منطقه‌ای عمومی تعریف کرد که در آن، دو یا چند راه به یکدیگر ملحق شده یا یکدیگر را قطع می‌کنند. از آنجا که در تقاطع تمام کسانی که می‌خواهند از آن استفاده کنند سهیم‌اند، باید طراحی آن کارایی، ایمنی، سرعت، هزینه‌برداری و ظرفیت در نظر گرفته شود. به طور کلی سه نوع تقاطع وجود دارد:

• تقاطع هم سطح: معمولا جایی است که دو یا چند راه به یکدیگر ملحق می‌شوند که هر یک به صورت شعاعی از تقاطعی خارج شده و قسمتی از آن را تشکیل می‌دهد و به آن شاخه‌ی تقاطع گفته می‌شود. به عبارتی تقاطع هم سطح، تقاطعی است که کلیه‌ی مسیر‌های منتهی به آن در یک سطح قرار داشته باشند و در یک تراز یکدیگر را قطع کنند.

در تجزیه و تحلیل تقاطعات هم سطح در معابر شهری با سه دسته تقاطع مواجه هستیم:

• تقاطعاتی که در آن چراغ راهنمایی زمان‌دار استفاده شده است. در این تقاطعات، تقاطع به وسیله‌ی چراغ راهنمایی چشمک زن و یا تابلو‌های راهنمایی کنترل می‌شود و می‌تواند هیچ تابلو و علامتی نداشته باشد. این تقاطعات را اصلی به فرعی می‌نامند.
• تقاطعاتی که توسط چراغ راهنمایی چراغ‌دار کنترل شود.
• میدان، تقاطعی دایره‌ای شکل، یک طرفه و بدون تجهیزات چراغ‌های ترافیکی که در آن جریان ترافیک حول یک جزیره دایره‌ای شکل حرکت می‌کند

برای جدا کردن وسایل نقلیه که به جهات مختلف گردش می‌کنند و برای کاهش تعداد برخورد‌ها و همچنین هدایت بهتر ترافیک سعی می‌کنند که تقاطعات هم سطح را جداسازی کنند.

جداسازی ترافیک در تقاطعات با ایجاد سکو‌های جداساز در محل‌های مناسب صورت می‌گیرد. جداسازی ترافیک در تقاطعات مزایای دیگری نیز دارد که اهم آن عبارت است از: کنترل سرعت وسایل نقلیه، کمک به گردش وسایل نقلیه‌ای با زاویه مناسب، کمک به رانندگان برای انتخاب مسیر عبور مناسب و ...

• تقاطع ناهم‌سطح بدون شیبراهه: جاییکه دو یا چند خیابان یکدیگر را در جاده در سطوح مختلف بدون اتصال قطع می‌کنند. تقاطعات نا هم‌سطح به دلایلی می‌سازند که مهمترین آنها به شرح زیر است:

     - در مواردی که امکان تامین ظرفیت کافی برای عبور ترافیک موجود از طریق ایجا تقاطع‌های هم سطح وجود نداشته باشد.

     - در مواردی که در مقایسه با تقاطع‌های هم سطح، مخارج احداث تقاطع چند سطحی با توجه به کاهش تاخیر و صرفه‌جویی در وقت و افزایش ایمنی که دارند قابل توجه باشد.

     - توپوگرافی محل طوری باشد که ایجاد تقاطع غیر هم‌سطح از نظر اقتصادی با صرفه‌تر از ساختن تقاطعی هم سطح باشد.

     - لزوم حفظ سرعت لازم و سطح سرویس در جاده عدم امکان ایجاد تقاطع هم سطح وجو داشته باشد، مثلا آزادراه‌ها

تبادل‌ها

هنگامی که بخواهیم حجم بالای ترافیک را با حفظ ایمنی و کارایی مورد نظر از تقاطع عبور دهیم، یکی از روش‌های جدا کردن خطوط عبوری به صورت ناهمسطح است که به طور کلی به آن تبادل گویند.

 مرجع: برنامه ریزی حمل و نقل و مهندسی ترافیک، مولفین: میلاد حقانی، زهرا شاه‌حسینی