براي ساخت اين نوع سدها به شرط آن كه در ناحيه بندي مصالح به كار رفته دقت شود از انواع مختلفي از مصالح ساختمانی می‌توان در هنگام ساخت بهره‌مند شد.

از زمان‌های بسیار دور بنای سدهای خاکی به منظور کنترل و ذخیره آب معمول بوده است. اما به علت امکانات محدوده و عدم شناخت قوانین مکانیک خاک و هیدرولیک، ارتفاع سدها و بندهای خاکی از یک مقدار محدودی بیشتر نمی شده است، هرچند از نظر وسعت و طول سد چنین محدودیتی وجود نداشته است.

 امروزه با پیشرفت علم مکانیک خاک و توسعه امکانات تکنولوژی و مطالعات دقیق‌تر توانسته‌اند سدهای خاکی را با ارتفاعات قابل ملاحظه احداث نمایند، بطوریکه در زمان حاضر از مرتفع‌ترین سدهای دنیا سدهای خاکی و پاره سنگی هستند.

به علاوه، زمین هایی را که در گذشته برای این منظور غیر مناسب تشخیص می‌دادند هم اکنون می توانند آنها را برای زیربنای احداث سد خاکی آماده سازند.

در سال‌های اخير، ساخت سدهای خاكی و سنگريزه‌ای نسبت به ديگر انواع سدها رواج بيشتری يافته است كه دلايل آن عبارتند از:

• در اكثر كشورهای مترقی مناطق مناسب برای احداث سدهای بتنی قبلاً مورد استفاده قرار گرفته و ديگر يافت نمی‌شود.
•  هزينه عمليات خاكی برای سدهای خاكی نسبت به عمليات بتنی دارای رشد كمتری بوده است.

 از سال ۱۹۵۵ تاكنون تعداد سدهای خاكی بزرگ (يعنی آن هايی كه دارای ارتفاع بيشر از ۱۵ متر می‌باشند) با آهنگی تقريباً برابر با ۲۰۰ سد در سال در سطح دنيا در حال افزايش بوده است.

اگر عمده مصالح تشکیل دهنده سد خاکی یکسان باشند، سد را همگن می‌گویند و در غیر اینصورت ناهمگن. اگر کل سد خاکی از رس باشد سد خاکی همگن است، اما اگر هسته مرکزی سد رس باشد و دور هسته مرکزی را با سنگ‌های دانه درشت پر کرده باشند، سد غیر همگن محسوب می‌شود.

انواع سدهای خاکی

سدهای خاکی را بر حسب فرم و مصالح مقطع عرضی سد به سه دسته تقسیم می‌کنند.

• سدهای خاکی با توده همگن (Homogeneous embankment)

این نوع سدها از یک توده همگن که قسمت عمده آن رس و سیلیت (به تناسبی که نتایج آزمایش‌های مکانیک خاک آنرا برای غیر قابل نفوذ بودن تایید می‌کنند) می‌باشد، تشکیل شده است.

•  سدهای خاکی با لایه‌های (مایل) مختلف (Zoned embankment)

اگر چه مصالح مختلف (به وفور) در محل کارگاه وجود داشته باشد در این صورت سد خاکی با لایه‌های مختلف مطرح شده و ممکن است اقتصادی‌تر از سایر انواع آن نیز جلوه کند. در این سدها قشر غیر قابل نفوذ در وسط مقطع و یا متمایل به طرف بالا دست قرار می‌گیرد.

• سدهای خاکی با پرده غیر قابل نفوذ (Cored embankment)

در این نوع سدها جلوگیری از حرکت آب در داخل توده خاکی توسط یک پرده غیر قابل نفوذ تقریباً عمودی انجام می‌گیرد که در داخل بستر سنگی (بستر غیر قابل نفوذ) جای گرفته است. دو طرف این قشر را یک لایه از مصالح دانه ریز می‌گذارند که به صورت زهکش کار می‌کند و لایه‌های بیرونی را مخلوط (تقریباً مخلوط رودخانه) پوشانده است. طبق نتایج حاصله از تجربیات عملی در مورد این نوع سدها، ضخامت پرده فوق باید دست کم یک سوم ارتفاع آب در دریاچه سد باشد. از این نوع سدها به تعداد زیاد در کشورهای انگلیسی زبان دنیای غرب ساخته شده است.

از نظر تحلیل و آنالیز این نوع سدها بسیار حساس می‌باشند و در عین حال از نظر اجرا و پیاده‌سازی ساده تر می‌باشند. اجرای این سد در رودخانه‌های عریض ساده تر است. مصالح این سد اعم از ریزدانه و درشت دانه بایستی در دسترس باشد. این سدها برای زمین‌هایی نامناسب از نظر مقاومت مناسب‌ترین نوع سد می‌باشند.

+ منبع