بررسی فصول اول تا سوم پیش‌نویس نهایی استاندارد 2800 ویرایش 4 (دکتر فاروقی)

پس از ارائه پیش‌نویس نهایی استاندارد 2800 ویرایش چهارم در آذر92 و سپس معرفی این ویرایش طی سمینار 4 اسفند ماه در مرکز تحقیقات مسکن و شهرسازی برآن شدیم تا با بررسی موشکافانه‌تر، موارد مهم و تأثیرگذار این پیش‌نویس را معرفی کرده و با مقایسه آن با دیگر آیین‌نامه‌های مطرح دنیا، اختلافات را بیان کنیم. مهمترین چالش این پیش‌نویس، بحث ساختمان‌های بلند و نیمه بلند و همچنین طیف ویژه ساختگاه است؛ به‌طوری که بندهای مورد اشاره در متن مقاله، انحرافات آشکار این پیش‌نویس را با دیگر استانداردهای معتبر نشان می‌دهد.  امید است طی این مقاله تحلیلی آموزشی با بازبینی موارد اشاره شده، هرچه بیشتر به ارتقای استاندارد 2800، کمکی هرچند اندک داشته باشیم:

مقدمه

مهمترین نکته قبل از بررسی پیش‌نویس آیین‌نامه، حرکت قابل تقدیر کمیته استاندارد 2800، با در اختیار قراردادن پیش‌نویس ویرایش چهارم در برابر جامعه مهندسین و محققین است. این کار که برای اولین بار نسبت به دیگر ویرایشات استاندارد است، کمک می‌کند تا ابهامات و اشکالات احتمالی به حداقل رسیده، ضمن همگرایی بیشتر، استفاده از آن فراگیرتر شود. در بخش اول اين مقاله در شماره 1 مجله استحکام ساختمان، به بررسی برخی ابهامات موجود در استاندارد 2800 ویرایش سوم، پرداخته شد. همان‌طور که در ابتدا ذکر شد، مهمترین چالش این پیش‌نویس، بحث ساختمان‌های بلند و نیمه بلند و همچنین طیف ویژه ساختگاه است. بحث آیین‌نامه برای ساختمان‌های کوتاه و متوسط منظم، که نیازی به تحلیل طیفی و تهیه طیف ویژه ساختگاه ندارد و نیز کنترل‌هایی از قبیل زلزله حداقل یا سطح بهره‌برداری در آنها انجام نشده یا تعیین کننده نمی‌باشد، تفاوت معنا‌داری با دیگر استانداردهای مطرح دنیا ندارد. از آنجا که چند سالی است احداث ساختمان‌های بلندتر از 20 طبقه و مراکز تجاری خصوصاً در شهر تهران مرسوم شده است، لازم است تا موارد یادشده زیر، بیشتر مورد توجه قرار گرفته و بازبینی شود.

تعاریف و فصل اول (کلیات)

در این دو بخش، تغییرات عمده‌ای با ویرایش قبلی وجود ندارد، بجز موارد زیر:

1-      توضیحات و نام‌گذاری زلزله‌های اشاره شده در قسمت تعاریف با بند 1-2 فصل اول، یعنی زلزله‌های مبنای طراحی، همخوانی ندارد؛ به‌طور مثال: یک زلزله، ابتدا زلزله بسیار شدید و در ادامه، زلزله طرح نامیده شده است؛ و زلزله شدید و متوسط با زلزله بهره‌برداری متفاوت بوده و دلیل تعریف آنها معلوم نیست. هرچند که مطابق فصل یازدهم مبحث ششم مقررات ملی ساختمان ویرایش 92، زلزله طرح همان زلزله شدید است نه خیلی شدید.

2-      استفاده از ساختمان‌های با مصالح بنایی (علی‌الخصوص غیر مسلح) برای ساختمان‌های با اهمیت زیاد و بسیار زیاد در مناطق با خطر نسبی زیاد و خیلی زیاد (دسته‌بندی لرزه‌ایD,E,F  در آیین‌نامه ASCE-7) علاوه بر اینکه کاملاً غیر اصولی و غیر منطقی است و باعث تلفات و خسارات جبران ناپذیری در این موارد می‌شود و مطابق متن آیین‌نامه ASCE-7 2010 جدول 12.2-1 نیز استفاده از آن مجاز نیست ولی متأسفانه در استاندارد 2800، اشاره‌ای به این مورد مهم نشده است.

مصالح بنایی ساده (غیرمسلح) Plain masonary:

غیر مجازNP: Not Permitted:

فصل دوم (حرکت زمین)

1- در بند 2-2، لازم است تا به مفهوم A یعنی شتاب روی سنگ بستر اشاره شده تا با شتاب سطح زمین، اشتباه نشود. این مسئله در استفاده از طیف ویژه ساختگاه و نیز زلزله حداقل، مطابق رابطه 3-2، ایجاد شبه می‌کند.

2- مهمترین نکته پیش‌نویس مربوط به تعریف طیف، است. در بند 2-5، تعریف مهمی از "حرکت زمین در زلزله طرح" ذکر شده است که این قابلیت را دارد تا در بندهای دیگر، مرجعی برای تمامی محاسبات باشد و از معرفی چندباره B,A در هر بخش پرهیز شود (همانند بند 11.4 آیین نامه ASCE7-10):

در بند 2-5-1، طیف استاندارد برابر ABI/Ru معرفی شده که مجدداً همین رابطه در بند 3-3-1 به عنوان ضریب زلزله معرفی می‌گردد که منظقی به‌نظر نمی‌رسد؛ همچنین در بند 2-5-2 همین بخش، استفاده از طیف ویژه ساختگاه برای همه سازه‌ها مجاز دانسته شده ولی متأسفانه امتیاز و یا محل استفاده از آن در هیچ کجای آیین‌نامه ذکر نشده است؛ در صورتی‌که در بند 12.8.1.1 آیین‌نامه ASCE7-10 و در محاسبه برش پایه، استفاده از طیف ویژه ساختگاه بجای طیف استاندارد (محاسبه شده در بند 11.4.7 آیین‌نامه ASCE7-10) مجاز دانسته شده و در بند 21.4 آیین‌نامه ASCE7-10 نیز صراحتاً اعلام شده که شتاب طیفی ویژه ساختگاه، جایگزین شتاب طیفی استاندارد در محاسبه برش پایه می‌گردد:

4.21…..

همچنین ممکن است در برخی مناطق با خطر نسبی زلزله بسیار بالا و نزدیک گسل و یا با پریود پایین، مقدار طیف ساختگاه، بیشتر از طیف استاندارد بوده و لازم است مبنای محاسبه برش پایه باشد. لذا پیشنهاد می‌شود برای مرجع قراردادن بند 2-5 در تمامی محاسبات، طیف معرفی شده در بند 2-5، به عنوان A.B=Sa معرفی و ضریب زلزله در بند 3-3-1، به‌صورت C=Sa.I/Ru تعریف گردد (همانند رابطه 12.8-2 در ASCE7-10) که با این کار، علاوه بر جلوگیری از تعریف چندباره طیف، هرجا طیف استاندارد موجود باشد استفاده شده و هرجا طیف ویژه ساختگاه وجود داشته باشد، منظور گردد.

فصل سوم (محاسبه ساختمان‌ها در برابر زلزله)

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

منابع :

1-      پیش نویس نهایی استاندارد 2800 - ویرایش چهارم، آذر 1392.

2-      علیرضا فاروقی؛ مشکلات رایج طراحان در طراحی لرزه‌ای سازه‌ها، ماهنامه فنی مهندسی استحکام ساختمان، شماره 1، مهر 1392.

1.  Minimum Design Loads for Buildings and Other Structures-ASCE7-2010    . 
2. Structural Design Actions Part 5 : Earthquake actions –New Zealand-NZS 1170.5:2004.

جهت مطالعه و دریافت نسخه کامل این مطلب ؛ بایستی با صرف 1200 تومان از اعتبار خود ؛ بر روی لینک زیر "پرداخت و مشاهده محتوا" کلیک نمایید.