مقاله تحلیلی: چرا فونداسیون دچار بالاآمدگی می‌شود؟

این پدیده که یک حرکت روبه بالا است به دلیل اشباع شدن خاک منبسط شونده اتفاق می‌افتد. عواملی که باعث اشباع خاک زیر فونداسیون می‌شوند عبارت‌اند از: تغییر رطوبت ناشی از تغییر فصل، سفره آب‌های زیرزمینی یا نشت لوله‌های زیرزمینی.

به‌طورکلی علت اصلی بالاآمدگی فونداسیون در خاک‌های سست ازجمله خاک‌های منبسط شونده را می‌توان تغییر رطوبت دانست. تغییر رطوبت خود ناشی از تغییرات محیط‌زیست اطراف و عملیات ساخت‌وساز است.

ساختمان‌های سبک‌تر که فونداسیون کم‌عمق‌تری دارند نسبت به سازه‌هایی با فونداسیون عمیق‌تر، بیشتر در معرض بالاآمدگی فونداسیون قرار می‌گیرند. طبق برآوردها خاک می‌تواند تا ۲۶۰ کیلونیوتن بر مترمربع فشار بر فونداسیون وارد کند.

دلایل بالاآمدگی فونداسیون

۱- شرایط محیطی

شرایط محیطی یکی از دلایلی است که منجر به بالاآمدگی فونداسیون می‌شود.

• تغییرات اقلیمی زیاد مثل خشک‌سالی‌های طولانی و بارندگی‌های شدید که سبب تغییرات چرخه رطوبت و نهایتاً بالاآمدگی فونداسیون می‌شود.
• تغییر سطح سفره آب‌های زیرزمینی که منجر به تغییر رطوبت خاک و تورم فونداسیون می‌شود.
• یخبندان و واکنش‌های شیمیایی مانند اکسیداسیون پیریت سبب تورم خاک زیر فونداسیون و وارد شدن فشار به آن می‌شود.

۲- تغییرات ناشی از ساخت‌وساز

تغییرات زیر در طول ساخت‌وساز منجر به افزایش رطوبت می‌شوند:

• کاهش تبخیر در محیط اطراف که باعث افزایش رطوبت در خاک زیر پی می‌شود.
• رطوبت خاک اطراف سازه به دلیل کاهش خروج رطوبت از طریق گیاهان افزایش می‌یابد. دلیل این است آن قسمتی از رطوبت که توسط ریشه‌های گیاهان جذب می‌شد با حذف پوشش گیاهان باقی می‌ماند.
• زهکشی ناکافی باعث تجمع آب و نهایتاً افزایش رطوبت می‌شود. به‌طور مثال اگر ناودان‌ها آسیب‌دیده یا مسدود باشند، آب اطراف سازه جمع می‌شود و به سمت خاک زیر پی جریان پیدا می‌کند که همین موجب افزایش رطوبت در خاک می‌شود. در این حالت اگر خاک هم از جنس منبسط شونده باشد، فونداسیون دچار بالاآمدگی می‌شود.
• هنگامی‌که از سفره آب‌های زیرزمینی بهره‌برداری می‌شود به دلیل اینکه آب به سمت بالا حرکت می‌کند، خاک زیر پی اشباع می‌شود و به فونداسیون فشار وارد می‌کند.

تأثیر عملیات ساخت‌وساز بر رطوبت خاک

• خشک شدن خاک زیر فونداسیون فضاهایی مثل کوره‌ها باعث انقباض خاک، نشست فونداسیون، اختلال در کاربری سازه و خدشه‌دار شدن ایمنی آن می‌شود.
• نشت لوله‌های آب و فاضلاب باعث افزایش رطوبت و بالاآمدگی فونداسیون می‌شود.
• کاشت درختان در فاصله کمتر از ۱ تا ۱.۵ برابر ارتفاع درخت بالغ از سازه باعث تشدید پدیده بالاآمدگی فونداسیون می‌شود.
• آب موجود در چمنزارها هم مورد دیگری است که باعث افزایش رطوبت خاک می‌شود.

منبع

نوشته شده توسط تیم مترجمین موسسه 808

اگر دوست دارید به تیم مترجمین 808 بپیوندید، با ما تماس بگیرید.

دریافت فایل PDF مقاله برای اعضای VIP رایگان است. سایر کاربران با پرداخت ۱۰۰۰ تومان می توانند اقدام به دریافت این فایل کنند.