مقاله تحلیلی: بررسی تأخیر و روش‌ های آنالیز آن در پروژه‌ های عمرانی

تأخیر مدت زمانی است که پروژه به دلایل گوناگون به تعویق می‌افتد. در واقع به طول انجامیدن فعالیت‌هایی که در مسیر بحرانی قرار دارند، باعث به وجود آمدن بازه زمانی بیشتر از زمان درج شده در قرارداد خواهد شد. به فاصله زمانی بین اتمام قرارداد و پایان یا انتهای واقعی کار، تأخیر پروژه می‌گویند.

معمول‌ترین دلایل افزایش زمان پروژه مشکلات مالی، پیش بینی غیر واقعی برنامه زمان‌بندی، موانع موجود در تهیه مصالح و تجهیزات مصرفی، هوای نامساعد، تغییر در طراحی، تحویل زمین یا به وجود آمدن معارض در حین ساخت و ... می‌باشند.

دیرکردها هزینه‌های زیادی به پروژه تحمیل کرده و مانع رسیدن کارفرما به بهره‌وری مناسب پروژه می‌شود. از این رو شناسایی به موقع و مدیریت آن‌ها جهت پیشبرد اهداف پروژه امری غیرقابل اجتناب است.

پروژه‌هایی که در زمان قرارداد به پایان نمی‌رسند

• طرفین پروژه با آگاهی از زمان و تاریخ پروژه، قرارداد را می‌پذیرند و آن را امضا می‌کنند بنابراین تعهد می‌نمایند که در زمان مشخص با هزینه معین و کیفیت مورد نظر، کار را به اتمام برسانند؛ اما در بسیاری موارد به دلایل مختلف تأخیر حادث می‌شود.

چگونگی تمدید قرارداد

• به صورت عادی مدت قرارداد نمی‌تواند اضافه گردد یا به عبارتی تمدید شود مگر یک موضوع موجه در زمان مشخص حادث شده باشد و پیمانکار بتواند بر اساس ماده 30 شرایط عمومی پیمان ثابت نماید که قصوری در دیرکردهای پروژه نداشته و تأخیرها خارج از کنترل او بوده است و این امر علاوه بر داشتن دانش فنی نیازمند آگاهی از قوانین و بخشنامه‌ها و انطباق آن‌ها با شرایط قرارداد است تا با ارائه مستندات و دفاع درست این امر میسر گردد.

• در این شرایط با بررسی‌هایی که از طرف کارفرما یا نمایندگان او صورت می‌گیرد معین می‌گردد کدام‌ یک از رکن‌های پروژه (کارفرما یا پیمانکار) ریسک ناشی از دیرکردهای ساخت را می‌پذیرد.

عموماً خواسته‌های اولیه پیمانکاران در طرح ادعا در پروژه‌های مختلف کشور، خواسته زمانی یا تمدید قرارداد بوده است. علت این است که پیمانکاران بیشتر تلاش دارند ادعاها را با تأخیراتشان تراز کنند یا اثر آن را کاهش دهند. این موضوع در کتاب "Building Contract Claims" نیز به صراحت بیان گردیده است.

علت این است که علاوه بر خسارت‌هایی که بابت تأخیر از پیمانکار اخذ می‌گردد، تأخیر، ضررهای غیرمستقیم بسیاری در پروژه و هزینه‌های آن خواهد داشت؛ مانند بیمه که بر طبق ماده 21 شرایط عمومی پیمان، آن قسمت از هزينه بيمه كه مربوط به مدت تأخیر غیرمجاز پيمانكار باشد، به حساب بدهي پيمانكار منظور می‌گردد ولی اگر طول مدت پیمان تمدید می‌گردید این مخارج را کارفرما تقبل می‌نمود. 

چگونگی ارسال مدارک و مستندات

در ارسال مدارک تأخیر به کارفرما یا نمایندگان او، پیمانکار باید دید درستی از روش‌های آنالیز تأخیر و روش‌های محاسبه و ارسال آن داشته باشد. پیشنهاد می‌گردد مدارک ارسالی شامل سه بخش کلی باشد:

1. ابتدا طی یک نامه تقاضای رسیدگی به دیرکردها و تمدید قرارداد تنظیم می‌گردد.
2. پس از نامه، خلاصه‌ای از شرح برنامه زمان¬بندی اجرایی و دلایل موجه تأخیر و عنوان مستندات، مکتوب می‌شود. نمونه این خلاصه گزارش در پیوست کتاب وجود دارد.
3. در بخش انتهایی، به شرح هر دلیل دیرکردها و مستندات مربوط به آن‌ها با جزئیات پرداخته می‌شود.

 مجموع موارد مذکور، یک دفتر چه را تشکیل داده و ارسال می‌گردد.

شرایط رسیدگی به تأخیرها و بررسی آن‌ها چگونه است؟

• در قراردادهایی که شامل شرایط عمومی پیمان می‌گردند، در ماده 30، با توضیحات کلی بندهایی که در آن تأخیرهای پروژه مجاز شده و طول مدت پیمان تمدید می‌شوند ذکر شده است و دربند آخر نیز بیان شده «موارد دیگری که به تشخیص کارفرما خارج از قصور پیمانکار باشد.»

باید پذیرفت که هر پروژه عمرانی شرایط خود را دارد و به نوعی منحصر به فرد است؛ اما روال رسیدگی به ادعاهای پیمانکار و آنالیز دیرکردهای پروژه معمولاً رویه مشخصی دارد. اگر در هنگام ارسال مدارک و جلسه دفاع، دید روشن از بندها و بخشنامه‌های قانونی وجود داشته باشد و شرایط ارائه مستندات درست باشد مسلماً آنالیز آن‌ها نیز بهتر صورت خواهد گرفت.

در ادامه در کتاب «بررسی تأخیر و آنالیز آن در پروژه‌های عمرانی» روند کلی بررسی دیرکردها و آنالیز آن‌ها بیان گردیده است و با توجه به ارائه بخشنامه‌ها به صورت کلی و در نظر گرفتن کلیات موضوع عموماً در مورد تمامی پروژه‌های مربوطه می‌توان آن را تعمیم داد.

برای تهیه کتاب به این صفحه مراجعه کنید.