فرسایش، فرایند نابودی تدریجی رویه‌ی یک ماده است. فرسایش عبارت است از فرسودگی و از بین رفتگی مداوم خاک سطح زمین (انتقال یا حرکت آن از نقطه‌ای به نقطه دیگر در سطح زمین) توسط آب یا باد.

فرسایش فرایندی است که طی آن ذرات خاک از بستر خود جدا شده و به کمک یک عامل انتقال دهنده به مکانی دیگر حمل می‌شوند.

فرسایش خاک یک پروسه منفی طبیعی و غیرطبیعی است که در مناطق خشک و نیمه خشک و مناطق سیلاب‌زده رخ می‌دهد. در این صورت خاک تخریب شده و زمین حاصلخیزی خود را از دست می‌دهد. در این حالت گیاه هم در آن خاک رشد نمی‌کند و زمین به صحرا تبدیل می‌شود. چنین حادثه‌ای در کشورهای آسیای میانه وجود دارد. زیرا در تابستان رطوبت هوا خیلی کم می‌شود و آبی که در زیر ریشه نباتات وجود دارد در اثر گرمی هوا تبخیر شده و نباتات خشک می‌شوند و می‌میرند.

عوامل موثر در فرسایش

۱- نیروی جاذبه

۲- آب سطحی

۳- آب زیر زمینی

۴- آب‌های جاری

۵- یخچال‌ها

۶- باد

۷- سیل‌زدگی

۸- امواج دریا

سوراخ‌ها یا آبراهه‌های زیرزمینی

بیشتر در خاک‌هایی که مستعد فرسایش مخروطی هستند تشکیل می شوند، ولی کاملاً محدود به این خاک‌ها نمی‌شوند. وقوع آن زمانی است که آب سطحی به درون خاک نفوذ کرده و آنقدر پایین می‌رود تا به یک لایه دارای قابلیت نفوذ کمتر برخورد کند. اگر در چنین شرایطی که راه نفوذ عمودی آب بسته است، آب به طور افقی از روی لایه با قابلیت نفوذ کم حرکت کند، ممکن است در مسیر خود ذرات ریز خاک لایه متخلخل را شسته و از آن خارج کند. این عمل خود باعث زیادتر شدن سرعت حرکت افقی آب گشته و باز فرسایش جانبی را اضافه می‌کند تا بالاخره تونلی ایجاد شود. بدین ترتیب تمام آب سطحی در یک سوراخ عمودی ناپدید شده و در زیرزمین جریان می‌یابد تا اینکه در جای دیگر و احتمالاً از دیواره‌های جانبی یک خندق سر به در آورد. خوشبختانه این نوع فرسایش محدود است به زمین‌های بدخیم یا زمین‌هایی که از نظر کشاورزی دارای اهمیت نیستند و گرنه هیچ‌گونه روش کنترل موثری برای آن نمی‌توان به کار برد.

منبع: کتاب اصول هیدرولوژی کاربردی، امین علیزاده (لینک خرید کتاب)

تهیه‌کننده: محبوبه پوریوسفی