هدف کروکی ترسیم اطلاعات فنی است که یک مفهوم حسی یا تخصصی را منتقل می‌کند. کروکی ثبت فضا در گذر زمان است. در کروکی اجسام، انسان‌ها و درختان تنها در صورت فضاساز بودن ترسیم می‌شوند. در کروکی می‌توان با سفیدی کاغذ، فضا را ایجاد کرد و نیاز نیست همه صفحه پر شود.

در کروکی اتصالات و مصالح ساختمان به خوبی نمایش داده می‌شوند. کروکی در محل کشیده می‌شود و می‌تواند در حال حرکت و تغییر زاویه دید کشیده شود و همچنین به یکباره و در زمانی بین ۳۰ ثانیه تا یک ساعت کشیده می‌شود و امکان تصحیح ندارد.

کروکی معمولا با خودنویس، ماژیک یا روان‌نویس کشیده می‌شود و می‌توان فضا را از چند زاویه کشید و پلان، مقطع، نما و نوشته به کار اضافه کرد. در کروکی، خط نداریم. تمام کروکی با پاره‌خط‌های تعریف‌شده کشیده می‌شود و سرعت هر پاره‌خط از ابتدا تا انتهای آن یکنواخت است.

تفاوت اسکیس و کروکی: هدف اسکیس کشیدن اشیا و احجام و زوایا با سرعت و خطوط زیاد و انتخاب خطوط درست از میان آن‌هاست. درحالی‌که هدف کروکی ادراک فضا و ارتباط با محیط و مسائل انسان‌ساز آن است. هدف از طرح نکات فنی در کروکی، ایجاد روش و منش انسانی است.

مراحل ده‌گانه کروکی

یادگیری تکنیک: در این مرحله آنچه دیده می‌شود باید بتوان کشید. این قسمت به مراحل مختلفی تقسیم می‌شود.

ذات اصلی احجام: در این مرحله باید در پی ذات اصلی احجام بود و تنها قسمت‌هایی از احجام را برای کشیدن انتخاب کرد که می‌تواند ماهیت آن حجم را بیان کند.

گیاهان فضاساز: در این مرحله گیاهان فضاساز را بکشید و از گیاهان غیرفضاساز صرف‌نظر کنید. مثلا گیاهانی که حالت دیوار را تداعی می‌کنند و یا فضایی در کنار خود با خاصیتی خاص ایجاد می‌کنند به عنوان گیاهان فضاساز می‌شناسیم.

انسان فضاساز: در این مرحله تنها افرادی را بکشید که فضاساز هستند مثلا هنگام کشیدن بازار، خریدار و فروشنده جز اصلی هستند و افراد خارج از موضوع بازار، افراد فرعی که کشیده نمی‌شوند.

وسائل نقلیه فضاساز: تنها وسائل نقلیه فضاساز ترسیم می‌شوند همچون تاکسی و اتوبوس که محل رفت و آمد و ایست مخصوص خود دارند.

سایه، بو و ...: در صورت فضاساز بودن، تاثیر این موارد بر اجسام کشیده می‌شود.

مصالح فضاساز: مصالحی که موضوع اصلی طراحی هستند را مورد توجه قرار دهید. شاید در یک بنا کشیدن کاشی‌کاری‌ها و نقاشی‌های دیوارها ضرورت نداشته باشد ولی در بنایی دیگر اصل موضوع تلقی شود.

درک سایت، مقطع و نما: در این مرحله با شناختی که از فضا به دست آورده‌اید می‌توانید پلان و مقطع کلی و شماتیک به کار بی‌افزایید.

دیاگرام معنوی فضا در کنار کروکی: در این مرحله مکان کروکی را در گستره شهری یا طبیعی مشخص کرده و روابط نامحسوس بنا با آنها را تحلیل کنید.

کروکی موضوعی: در این مرحله برای کروکی موضوعی انتخاب کنید و با توجه به آن موضوع، موارد غیرضروری را حذف کنید. در این مرحله با صحبت با مردم و مطالعه درباره سازنده بنا، تا حدودی ادبیات را وارد کروکی می‌سازیم.

سیر و سلوک در کروکی: در این مرحله که به مرحله خداشناسی در فضا شهرت دارد، تاثیرات ماندگار در فضا را بررسی و ثبت می‌نمایید. در واقع به دنبال آن باشید که ذات ناب آن فضا چیست. در این مرحله بیش از کشیدن، هم‌آوا شدن با محیط مدنظر است.

منبع: آموزش کروکی معماری۱، مرتضی صدیق