یادداشت 25: تجزیه و تحلیل اوّلیه جامعه مهندسین90 درخصوص حادثه ناشی از گودبرداري اخیر

تجزیه و تحلیل اوّلیه جامعه مهندسین90 درخصوص «حادثه ناشی از گودبرداري در ناحیه4 از منطقه13 شهرداری تهران»

تهیه و تنظیم:

مهندس حجت اله عزیزی، مهندس محمدرضا نجفی ساروکلائی، مهندس محمدحسین مسعودی

اعضای شورای تحریریه سایت و شورای سیاستگذاری جامعه مهندسین90

حادثه ناشی از گودبرداری در ناحیه4 از منطقه13 شهرداری تهران، اولین حادثه ناخوشایند و تلخ در زمان هیئت مدیره جدید (دوره ششم) سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران به شمار می رود که در سه شنبه شب گذشته اتفاق افتاد و در جریان آن سه نفر از هموطنان عزیزمان جان خود را از دست دادند.

جامعه مهندسین90 ضمن عرض تسلیت به داغدیدگان و بازماندگان این حادثه و ابراز تأسف از وقوع و استمرار چنین حوادثی (که متاسفانه تاکنون راه ­کار عملی و موثری از جانب مسئولین امر برای جلوگیری از تکرار آن در نظر گرفته نشده است)، امیدوار است که با پیگیری این موضوع، مرهمی هرچند کوچک بر روی دل داغدیدگان نهاده و با همکاری جامعه مهندسین ساختمان استان تهران، حقوق مسلم و متقابل شهروندان و مهندسان را مطالبه و احیاء نماید.

اطلاعات کسب شده براساس مصاحبه ها و تحقیقات محلی انجام شده در روز جمعه مورخه 24-09-91:

آدرس پروژه: ميدان امامت- خيابان بلال حبشي- انتهاي شرقي خيابان باباطاهر- ساختمان در حال احداث

سازنده: آقاي حسن دانشي

ناظر: مهندس سيامك وثوقي

پروژه مشاركت در ساخت:

تعداد طبقات شامل 7طبقه مسكوني با پارکینگ در ١٠واحد كه ٤واحد سهم آقاي دانشي ميباشد.

ساختمان تخريب شده در غرب پروژه  به صورت ٦واحد در ٣طبقه دو واحدي و بصورت شمالي و جنوبي ميباشد كه البته ١طبقه هم پاركينگ پيلوتي دارد.

آقاي دانشي (سازنده)  متولد سال ١٣٥٩ بوده و تحصيلات مهندسي ندارد. ظاهرا اين ساختمان سومين ساختمان احداثي ايشان بوده است.

اظهارات افراد مرتبط با حادثه به استناد مصاحبه های انجام شده در روز جمعه مورخه 24-09-91:

آقاي مهندس قشقايي زاده (كارشناس شهرسازي ناحيه ٤ شهرداري منطقه ١٣) اظهار داشت: ما ٢بار به سازنده پروژه تذكر كتبي داديم كه ميبايست مسايل ايمني را رعايت و علاوه بر اجراي مبحث١٢ مقررات ملي ساختمان، نسبت به اجراي سازه نگهبان مطابق نقشه هاي مصوب اقدام نمايد. ايشان گفت كه وقتي به صورت جدي به ايشان تذكر دادم، گفت كه يک ساختماني ميسازم كه بيا تماشا كن.ايشان اذعان داشتند كه تا به حال مهندس ناظر پروژه را نديدند.

همسايه خسارت ديده و ساكن طبقه دوم، آقاي طاهري كه در اين حادثه نوه اش را از دست داده و عروسش نیز در بیمارستان بستری می باشد با تأكيد بر عدم حضور  مهندس ناظر گفت: چرا بايد ساختمان سازي بدست افرد غيرفني صورت پذيرد؟ يك جوان ٣٠ساله كه مهندس هم نيست با ورود به صنف پردرآمد ساختمان سازي زندگي چندين خانواده را از بين برده است.

آقاي دانشي (سازنده) هميشه به همسايه ها اطمينان ميداد و در اعتراض آنها به تيغ انداختن و برش پنيري كناره هاي گود(قائم در راستای دیوار همسایه و نه با ایجاد سپر خاکی و بعد اجرای سازه نگهبان و بعد برداشت برحسب دهانه های مختلف و اجرای مرحله به مرحله سازه اصلی) ميگفته كه نگران نباشيد ساختمان بيمه است.

ساختمان تخريب شده همزمان با ساختمان قديمي ملك در حال احداث ساخته شده بودند(قدمت هر دو ساختمان به سال57 میرسد) كه به صورت هماهنگ، یکسان و در کنار یکدیگر و بدون درز توسط يكي از معماران قديمي منطقه با اسكلت فلزي و سقف ضربي اجرا شده بودند. به نظر ميرسد با توجه به اظهارات آقاي طاهري، سازنده براي آماده كردن محل احداث ستون از چكش و مته برقي در محل پي ساختمان استفاده نموده است که این موضوع ما را با توجه به ساخت هر دو ساختمان در یک زمان و با یک معمار، به این سمت هدایت مینماید که وجود پی مشترک در ساختمان محتمل بوده و به همین دلیل سازنده از چکش پیکور استفاده نموده است. البته پس از برداشت ضایعات این موضوع یعنی داشتن پی مشترک هر دو ساختمان تأیید می گردد.

براساس گفته های شاهدان عینی در هنگام گودبرداري لودر به داخل انبار چاه جذبي قديمي ساختمان فرو رفت که با تلاش راننده، لودر از آن چاله خارج گردید. این موضوع احتمال وجود یک چاه در ضلع شرقی ساختمان همسایه تخریب شده تقویت نموده و تشدید ریسک را بهمراه داشته است.  با توجه به موارد فوق الذکر این نکته حائز اهمیت میگردد که بعلت اجراي سيستم فاضلاب شهري و خارج شدن آب فاضلاب از طريق اين لوله ها و اينكه خاك اين منطقه ماسه اي می باشد (و باعث پائین رفتن تراز اب در چاه  گردیده حجم زيادي از آب داخل انباره چاه شده و همین موضوع موجب گردید تا منحنی گرادیان تراز آب تغییر یافته و در فضاي دانه هاي خاك جاي آب را هوا پر كرده و عملا" با یک مجموعه خاک که در درون آن پر از هوا می باشد برخورد خواهیم داشت که کوچکترین ارتعاش عمل ویبره در مجموعه خاک می تواند یک جابجائی در بخشی از توده خاک ایجاد نماید)، این مسئله نیز قابل بررسي است.

سازنده و ناظر در حال حاضر در زندان ميباشند. متوفيان يك پسر5ساله ، يك دختر 1.5ساله و يك خانم ٦٢ساله بوده است. يكي از ساكنين هم خانمي است كه شرايط بسيار حادي دارد و ظاهرا قطع نخاع شده است (که احتمالا" مادر پسر فوت شده می باشد) و در حال حاضر در بيمارستان بعثت بستري است. در شب حادثه ٣واحد حضور نداشته و ميهماني بوده اند. ٤ ماشين (٢ پرشيا ، ١پيكان و ١پرايد) نیز زير آوار بودند.

در هنگام حادثه،  ساختمان در كمترين زمان ممكن تخريب شده و هر چند كه صدا و لرزش  ايجاد شد ولي فرصت تخليه ساکنین وجود نداشته است. حادثه در روز ٢١ آذر و پس از أذان مغرب اتفاق افتاد. عرض ساختمان تخريب شده ١٠متر و حدود 5متر عرض اين پلاك در طول بنا تخريب شده است.

ملك شرقي ساختمان در حال احداث هم تخليه شده است.

عمق گود برداري 4.5متر است که جزء ساختمانهای با عمق قابل توجه نمی باشد. گودبرداري توسط لودر صورت گرفته كه موجب ايجاد لرزش ساختمان مجاور مي شده است و از بيل فقط در حمل خاك رمپ گودبرداري استفاده شده است.

شهرداري ناحيه٤ منطقه ١٣هم در فاصله چند صد متری اين پروژه بوده است. شهردار ناحيه، آقاي بيداد است که نه تنها دارای تحصیلات اصلی عمران، معماری، شهرسازییا سایر رشته های هفتگانه نظام مهندسی نمی باشند بلکه حتی دارای تحصیلات مرتبط با صنعت احداث ساختمان و مسکن هم نمی باشند. ايشان هم ظاهرا بسيار آشفته بودند و در سه شب گذشته نخوابيده است.

وضعیت سازه نگهبان: صرفاً ٢ستون بعنوان سازه نگهبان از آهن آلات قديمي ساختمان (كه پس از نصب در مجاورت بناي همسايه آسيب ديده)، با يك خرپاي غير استاندارد به ستون فلزي همسايه شرقي  جوش داده شده بود.

اظهارات برخی مسئولین پس از حادثه به استناد مصاحبه های انجام شده از طریق خبرگزاریها:

جواد کریمیان اقبال مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری تهران در این باره گفت: که شهرداری و نظام مهندسی در انتخاب سازنده ساختمان نقش چندانی ندارد و این صاحب کار است که مجری را انتخاب می‌کند و به دلیل اینکه معمولاً این انتخاب به خوبی انجام نمی‌شود در بحث سازه و جزئیات اجرایی آن مشکلاتی ایجاد می‌شود

به گفته کریمیان، آنچه مسلم است شهرداری در اجرای موارد خاصی مانند مبحث 19 مقررات ملی ساختمان نظارت دارد.

در بسیاری از موارد در گودبرداری‌های غیراصولی از کارگران غیرمتخصص استفاده می‌شود و همین امر باعث بروز حوادث ناگوار است.

مهندس ناظر باید در هنگام گودبرداری‌ها حضور داشته باشد و در حوادثی که در تهران رخ داده قرائن نشان می‌دهد که حضور مهندس ناظر در هنگام گود‌برداری‌ها کم بوده است. مهندسان ناظر باید در هنگام کار حضور داشته باشند اما در بسیاری از موارد حضور مهندس ناظر کمرنگ است و همین امر باعث بروز حوادث ناگوار می‌شود.

معصومی معاون سابق شهرسازی و معماری شهرداری تهران در این باره گفت: برای کاهش حوادث ساختمانی باید مهندس ناظر حضور داشته باشد و بر مراحل کار نظارت کند چراکه این مرحله کاملا حساس است و باید با تدبیر انجام شود.

علی ترکاشوند نائب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران با اشاره به اینکه شهرداری طبق تبصره 7 ماده 100 قانون شهرداری‌ها وظیفه دارد که به طور مدام بر عملکرد مهندس ناظر نظارت کند، گفت: طی بازدید‌های که دارد در صورتی که تخلفی مشاهده کرد می‌تواند کار را متوقف کند. شهرداری، نظام مهندسی و مهندس ناظر سه رأس مثلثی هستند که در این موضوع مسئولیت دارند.

و تازه ترین اظهارنظر مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری ‌تهران:

مدیرکل معماری و ساختمان شهرداری‌تهران در گفت‌وگو با سایت اطلاع‌رسانی شهرداری –سما- اعلام کرد: شهرداری فقط در بحث صدور پروانه‌های ساختمانی و نظارت بر اجرای صحیح مفاد پروانه و نقشه‌های تایید شده توسط مهندسان ذی صلاح و دارای پروانه اشتغال به کار نقش دارد و گودبرداری از وظایف مهندس ناظر است و مهندسان ناظر زیر نظر سازمان نظام مهندسی فعالیت می‌کنند و بحث نظارت بر عملکرد مهندسان ناظر نیز توسط این سازمان دنبال می‌شود.

مدیر کل معماری و ساختمان شهرداری تهران با اشاره به لایحه‌ای در شورای شهر گفت: در این لایحه همه مسائل و وظایف مهندس ناظر مربوط به ضوابط تخریب و گودبرداری ساختمان مشخص شده‌است.

تجزیه و تحلیل اوّلیه جامعه مهندسین90 درخصوص موضوع: 

جامعه مهندسین90، با ردّ اظهارات ایراد شده توسط مسئولین محترم مذکور که عمدتاً مقصر اصلی را مهندس ناظر تعیین نموده اند و همچنین ضمن خارج دانستن مهندس ناظر از یکی از رئوس مثلث تمثیلی جناب آقای مهندس ترکاشوند درخصوص مقصران و مسئولین این حوادث ناگوار، با ارائه دلائل زیر مقصرین و مسئولین مربوطه را بشرح ذیل مشخص می­ نماید و امیدوار است با کمک کلیه صاحبنظران، بتواند سهم و ردیف مجرم بودن هریک از مقصران نامبرده را تعیین و متعاقباً اطلاع رسانی لازم را معمول نماید.

الف- شهرداری تهران: به دلیل عدم رعایت مواد33 و 34 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان و صدور پروانه ساخت بدون اطمینان از صلاحیت مجری. در صورتیکه این مهم درخصوص مهندسین طراح و ناظر حاکم است و پروانه ای بدون داشتن مهندس طراح و ناظر صاحب صلاحیت صادر نخواهد شد.

ب- سازمان نظام مهندسی ساختمان: که علی رغم فلسفه وجود و جایگاه حقوقی و قانونی خود هنوز بستر لازم جهت اجرای بی چون و چرای قوانین کامل مقررات ملّی ساختمان را برای مهندسان و اعضای خود فراهم نساخته است و باتوجه به استمرار بروز این حوادث همچنان به اجرای غیراصولی ساخت و سازها قانع شده و از ادامه و استمرار روش غلط و غیرقانونی اجرای ساختمانها توسط افراد فاقد صلاحیت اقدام موثری انجام نداده است.

ج- وزارت راه و شهرسازی: که مطابق نص صریح ماده35 قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان، مسئولیت نظارت عالیه بر اجرای ضوابط و مقررات شهرسازی و مقررات ملی ساختمان در طراحی و اجرای تمامی ساختمانها را بعهده داشته ولی تاکنون در پیشبرد این مهم باتوجه به وجود نقص و اشکال فراوان در حوزه های مختلف ساخت و ساز، فاقد اثرگذاری لازم بوده است.

د- مالک: که بدون اطلاع از قوانین اولیه ساخت و ساز و و حتی انتخاب یک مشاور فنی مناسب در این امر و همچنین بدون اشراف به صلاحیت و وظایف مجری و انتخاب آن، زمینه بروز حوادث را فراهم  می نماید.

ه- سازنده (مجری فاقد صلاحیت): که با علم به وجود قوانین ساخت و ساز در این حوزه، پذیرای مسئولیتی می شود که از صلاحیت وی خارج است.

و- طراح: که ممکن است بدون بررسی موقعیت و ارزیابی منطقه و مطالعات لازم، درخصوص تهیه نقشه سازه نگهبان اقدام نموده باشد.

ز- ناظر: شاید بتوان مهمترین قصور ناظران را همین دانست که با علم به این همه اشکالات موجود در روش کنونی ساخت و ساز شهری، همچنان زیر بار سنگین مسئولیت نظارت می روند. که البته در جامعه ای که منتسب به اسلام و عدالت است، بعید به نظر می رسد که قصور این افراد در برابر میزان تقصیر مقصرین یاد شده فوق، قابل توجه باشد که اینچنین مورد هجمه انتقاد برخی مسئولین قرار گیرند.

در هرصورت جامعه مهندسین90 در تلاش است که تجزیه و تحلیل کاملتری از این گزارش تهیه و پیگیری خود را تا برخورد با مقصران اصلی این فاجعه همراه با متضررین، مصدومین و داغدیدگان دنبال نماید و از کلیه همکارانی که بتوانند اطلاعات موثق و کاملی در این خصوص ارائه نمایند نیز تشکر و قدردانی خواهد نمود.

ذره بین صنف خود باشیم!

جهت شرکت در نظرسنجی تهیه شده برای این موضوع به این لینک مراجعه فرمایید.

توضیح:

این یادداشت در راستای فراخوان عمومی وبسایت Civil808 در جهت میزبانی تجربه نگاری های مستقل عمرانی در وب در این وبلاگ منتشر شده است.

» وبلاگ Civil808 میزبان وبلاگ های مستقل وب عمرانی،مشارکت در تجربه نگاری

مطالب مرتبط:

» لینک خبر تجزیه تحلیل حادثه گودبرداری در وبسایت جامعه مهندسین 90

» یادداشت بیست و یکم:بررسی ایراد فنی مهندسان ژاپنی به ساخت برج٥٠٠ ميليون دلاری میلاد

» یادداشت هفدهم: لزوم توجه به اصول پدافند غیر عامل در اجرای زیرساختهای شهری