مقاله تحلیلی: تأثیر مصر و ایران باستان بر معماری- ستون‌های پارسی و مصری

همه سبک‌های معماری را می‌توان تکامل چیزی دانست که قبلاً وجود داشته است. ستون‌هایی که در آمریکا ساخته  می‌شوند اغلب شبیه به ستون‌های یونان و روم باستان است. معماری غربی متأثر از معماری کلاسیک است اما در مورد فرهنگ‌های دیگر وضعیت به چه شکل است؟

ستون‌های مسجدهای قرن نوزدهم در عکس سمت چپ نشان داده‌شده است. در این شکل ستون‌های مسجد نصیر الملک در شیراز را می‌بینید. به نظر نمی‌رسد که شبیه ستون‌هایی معماری غرب باشد پس این سبک تکامل‌یافته چه فرهنگی است؟

در اینجا یک عکس از این ستون‌های باستانی هست که در خاورمیانه قرار دارند. ستون پارسی و مصری چگونه هستند؟ سرستون‌های آن‌ها خیلی شباهتی به سرستون‌های یونانی و رومی ندارد و م کاملاً متمایز هستند. جای تعجب نیست که بگوییم طراحی برخی ستون‌ها تحت تأثیر معماری کلاسیک بوده است (حدود 330 قبل از میلاد اسکندر مقدونی با فتح مصر و ایران مقدمات ترکیب سبک معماری شرق و غرب را فراهم کرد). معماری اغلب ترکیب بهترین‌هاست.

ستون‌های پارسی

ایران امروز زمانی به‌عنوان سرزمین باستانی پارس شناخته می‌شد. در حدود 500 سال قبل از میلاد و تا قبل از فتح آن به دست یونانی‌ها؛ امپراتوری فارس یک سلسله بزرگ و پرجمعیت بود.

در دوران اپراتوری بزرگ فارس، سبک ستون‌های پارسی الهام‌بخش سازندگان بسیاری در نقاط جهان بود. شکل ستون‌های پارسی برگرفته از تصاویر حیوانات یا انسان بوده است.

ویژگی‌های مشترک ستون‌های پارسی:

• بدنه‌ ستون دارای شیار است.
• سرستون متشکل از دو سر اسب یا گاو است که پشت‌به‌پشت هم قرار گرفته‌اند.
• حکاکی سرستون‌ها مشابه حکاکی سبک ایونیک یونانی است

پرسپولیس

پرسپولیس دارای سالنی با صد ستون یا تخت است. این سالن دارای ساختار عظیمی است که متعلق به قرن پنجم قبل از میلاد می‌باشد و رقیب معماری عصر طلایی آتن یونان است.

در مورد ستون‌های پرسپولیس اغلب صحبت‌های متناقضی وجود دارد. ظاهر شیاری آن‌ها و ارتفاع بلند آن‌ها بسیار باشکوه است. این امکان وجود دارد که ظاهر و ارتفاع آن‌ها از کارهای یونانی و آسیای صغیر وام گرفته‌شده باشد و این به دلیل گسترش امپراتوری ایران بوده است. گاهی تأثیر یونان در سرستون‌های طوماری و زنگی شکل این ستون‌ها دیده‌شده است. (پروفسور Talbot Hamlin / معماری سرتاسر قرون / ویریش 1953/ صفحه 70-71)

سرستون‌های فارسی

برخی از سرستون‌های پیچیده‌ جهان در طی قرن پنجم پیش از میلاد در پارس (ایران کنونی) ساخته‌شده است. پرسپولیس با صد ستون سنگی و سرستون‌های حجیم حکاکی شده به شکل گاو یا اسب، معروف است.

شیردال پارسی

در دنیای غرب این‌گونه تصور می‌شود که گریفین یا شیردال در معماری و طراحی برگرفته از فرهنگ یونان است اما این داستان از ایران آغاز گردیده است. همانند اسب و گاو، شیردال دوسر هم از سرستون‌های رایج در ستون‌های پارسی می‌باشد.

ستون‌های مصری

اصطلاح ستون مصری می‌تواند به ستون‌هایی از مصر باستان یا ستون‌های مدرنی که از ایده‌های مصری الهام گرفته‌شده است، اشاره داشته باشد.

در طول سلطنت پادشاهان بزرگ مصر، تقریباً بین 3050 تا 900 سال قبل از میلاد، حداقل 30 سبک ستون مجزا تکامل یافت. اوایل ستون‌ها را از بلوک‌های عظیم سنگ‌آهک، ماسه‌سنگ و گرانیت قرمز می‌ساختند.

برخی ستون‌های مصری به شکل شفت‌های چندضلعی (16 ضلع) ساخته می‌شدند. سایر ستون‌ها دایره‌ای هستند. ستون‌ها نزدیک یکدیگر جای می‌گرفتند لذا می‌توانستند وزن زیاد تیرهای سنگی سقف را تحمل کنند.

ویژگی‌های معمول ستون‌های مصری

• استوانه‌های سنگی حکاکی شده به دلیل شباهت به درخت‌ها یا ساقه‌های گیاهی، گاهی اوقات ستون‌های پاپیروس نامیده می‌شوند.
• طرح موتیف های لوتوس، لیلی، نخل یا پاپیروس بر روی سرستون‌ها
• سرستون‌های زنگی یا غنچه‌ای شکل
• تزئینات حک‌شده با رنگ روشن

معبد هوروس در ادفو

معبد هوروس (هوروس قدیمی‌ترین خدای شناخته‌شده‌ مصر) بین سال‌های 237 تا 57 قبل از میلاد ساخته شد. این معبد یکی از چهار معبد فرعون است که در سایت سازمان جهانی یونسکو به آن اشاره‌شده است.

ساخت این معبد پس از تصرف این منطقه به دست یونانی‌ها به پایان رسید لذا این ستون‌های مصری از ستون‌های کلاسیک تأثیر گرفتند. تصاویر رنگی روی ستون‌ها در ادفو چیزی نیستند که در یونان یا روم باستان دیده‌شده باشند اما دوباره در دوره‌ای که در غرب سبک معماری آرت دکو شناخته می‌شود، ظاهر شدند.

همان‌طور که دیده می‌شود در این معبد ترکیب طرح‌های شرق و غرب در سرستون‌ها دیده می‌شود.

معبد کوم اُمبو

این معبد نیز مانند معبد هوروس ادفو دارای تأثیرات معماری مشابهی می‌باشد. این معبد یکی از چهار معبد فرعون است که در میراث جهانی یونسکو ثبت‌شده است. حکاکی‌های روی ستون‌ها به خط هیروگلیف نشان از تاریخ مصر دارد.

معبد رامسیوم

یکی از ویرانه‌های مصر که بسیار برای تمدن غرب مهم است معبد رامسس دوم می‌باشد. ستون‌های قدرتمند این معبد شاهکار مهندسی در 1250 قبل از میلاد است. المان‌های این ستون‌ها شامل پایه، بدنه و سرستون است اما تزئینات اهمیت کمتری نسبت به حجیم و قدرتمند بودن ستون دارند.

معبد ایسیس

ستون‌های این معبد هم نشان‌دهنده‌ تأثیر روشن تصرف یونان و روم بر مصر است. سرستون‌ها در این معبد نسبت به نمونه‌های قبلی بیشتر تزئینی هستند.

منبع

نوشته شده توسط تیم مترجمین موسسه 808

اگر دوست دارید به تیم مترجمین 808 بپیوندید، با ما تماس بگیرید.

دریافت فایل PDF مقاله برای اعضای VIP رایگان است. سایر کاربران با پرداخت ۵۰۰ تومان می توانند اقدام به دریافت این فایل کنند.