حوضه آبریز یک واژه هیدرولوژیکی است  و به مساحتی اطلاق می‌شود که رواناب حاصل از بارندگی روی آن بطور طبیعی به یک نقطه ختم گردد، که اگر این نقطه بر روی مرز حوضه‌ی آبریز باشد آنرا حوضه‌ی آبریز برون ریز و اگر داخل حوضه باشد، آنرا حوضه آبریز درون ریز گویند.

از اینرو حوضه‌ی آبریز می‌تواند در مقیاس کوچک بر روی شاخه‌های یک رودخانه اصلی که به آن زیر حوضه آبریز گفته می‌شود تعریف و یا در مقیاس بزرگ بر اساس نقطه رودخانه به دریا یا دریاچه‌ها یا منابع آبی بزرگ نظیر خور‌ها یا باتلاق‌ها به عنوان حوضه آبریز اصلی تعریف گردد.

مفهوم حوضه آبریز در مقیاس کوچک میتواند بر روی یک رودخانه تعریف شود.

به هر جهت برای تعیین مرز حوضه‌ی آبریز نسبت به نقطه ی خروج آب از آن بایستی مرتفع ترین نقاط منطقه را به یکدیگر متصل تا به نقطه‌ی خروجی برسیم، بدین مفهوم آب باریده در خط الراس‌ها به دو سوی نقاط گود حرکت کرده و بخشی از آن که مربوط به حوضه‌ی مورد نظر است به سمت نقطه‌ی خروجی حوضه حرکت و از آن نقطه خارج می‌گردد و بخش دیگر به داخل حوضه مجاور حرکت می‌کند. بطور کلی مرز حوضه‌ی آبریز یا اصطلاحا خط تقسیم آب در هیچ نقطه‌ای به جز نقطه خروجی، رودخانه یا آبراهه را قطع نمی‌کند.

از تعریف حوضه آبریز مشخص می‌گردد که مرزهای آن با توجه به عکس‌العمل منطقه نسبت به بارندگی و تبدیل به رواناب سطحی و خروجی آن از یک منطقه مشخص تعیین می‌گردد، لذا حرکت و مرز آب‌های زیرزمینی می‌تواند از مرز حوضه‌های آبریز تبعیت نکرده و آبهای زیرزمینی یک حوضه به حوضه دیگر وارد یا از آن خارج گردد.

مشخصات حوضه آبریز

مشخصات حوضه‌های آبریز به مجموعه‌ی پارامترهای فیزیکی گفته می‌شود که مقادیر آنها برای هر حوضه تقریبا ثابت بوده و نشان دهنده‌ی وضع ظاهری حوضه است. این مشخصات تاثیر مستقیم و غیر مستقیم در فرایند تبدیل بارش به رواناب دارد. خصوصیات مهم حوضه‌ها عبارتند از: نوع پوشش گیاهان، جنس خاک‌ها، کاربری اراضی، مشخصات زمین‌شناسی و اقلیم‌شناسی و نهایتا میانگین، ارتفاع متوسط و نهایتا میزان تراکم شبکه‌ای رودخانه‌ها است.

منبع: هیدرولوژی مهندسی، مولف: دکتر حمیدرضا صفوی