به کلیه مراکز درمانی اعم از بیمارستان، درمانگاه، زایشگاه، آسایشگاه و ... که مجهز به تخت درمانی باشند، مراکز درمانی می‌گویند. این مراکز به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند: خانه‌های بهداشت، درمانگاه‌های مستقل، پلی‌کلینیک، کلینیک، کلینیک سیار، بیمارستان، مراکز درمانی ویژه، پست امداد، اورژانس، بیمارستان صحرایی و هتل‌بیمارستان.

طراحی فضاهای درمانی یکی از بزرگترین پروژه‌های معماری است و طراحی آن نیازمند مشاوره‌های فشرده با مشتریان، پزشکان، معماران، کارشناسان بیمارستانی و کلینیکی است. مباحثی همچون انتخاب سایت، سیرکولاسیون مناسب، پاسخگویی به عملکردهای مختلف و ایمنی و سلامت بالای ساختمان در طراحی مراکز درمانی مدنظر هستند و فرآیند طراحی را پیچیده و زمانبر می‌کنند.

انتخاب سایت

محل پروژه باید دارای فضای کافی برای بخش‌ها و دپارتمان‌های مختلف باشد. در منطقه‌ای آرام واقع شده و در آینده نیز احتمال ساخت‌و‌ساز در مجاورت آن پایین باشد مگر اینکه به خوبی از زمین‌های مجاور تفکیک شده باشد. زمین‌های آزادی در اطراف برای گسترش آتی در نظر گرفته شوند و با احداث فضای سبز بتوان سایت را به خوبی از سروصدا ایمن نمود.

سیرکولاسیون

ورودی مراکز درمانی باید به وضوح قابل تشخیص باشد و تلاش شود نما و ورودی زیبای آن القاکننده حس مثبتی به بیماران باشد، همچون یک هتل تمیز و مرتب.

در مرکزی همچون بیمارستان عملکردهای مختلفی با هم در حال وقوع هستند و باید سیرکولاسیون و مسیر گردش افراد مختلف را در نظر گرفت و مسیرهای بهینه‌ای تعریف نمود. راهروها باید برای بیشترین جریان گردشی طراحی شوند.

به طور کلی سه سیرکولاسیون اصلی در بیمارستان دیده می‌شود:

سیرکولاسیون بیمار: شامل بیماران سرپایی، اورژانسی و بستری

سیرکولاسیون پرسنل: شامل کادر پزشکی، کادر اداری و کادر خدماتی

سیرکولاسیون وسایل و ابزار: شامل پرونده، ملحفه و لباس و وسایل پزشکی که باید استریل شوند.

عوامل کیفی فضا

اینکه چگونه می‌توان تجربه بیمارستان را برای بیماران قابل‌ تحمل‌تر ساخت موضوع پژوهش‌های بسیاری در زمینه روانشناسی محیط بوده است. در زیر راهکارهایی که می‌توانند در تلطیف فضای مراکز درمانی به کار گرفته شوند را معرفی می‌کنیم.

کاربرد رنگ: تاثیر رنگ بر فشار خون، میزان تنفس، ضربان قلب، فعالیت‌های مغزی و ... در آزمایشات بسیاری مورد بررسی قرار گرفته است اما تشخیص اینکه چه نوع رنگ برای چه نوع بیماری مفید است، هنری پیچیده است. رنگ‌های سرد همچون سبز و آبی برای بر طرف نمودن اضطراب و نگرانی در فضاهایی همچون سالن‌های انتظار توصیه می شوند. رنگ‌های گرم با ایجاد انرژی و القای تحرک برای فضاهایی همچون توانبخشی و فیزیوتراپی مناسبند.

کاربرد نور: نور در درجه اول به محیط زیبایی می‌بخشد و روح و جان و تحرک و شادی به ارمغان می‌آورد و در درجه دوم عامل مفیدی در درمان است و بخصوص در سلامت روانی انسان موثر است.

کاربرد موسیقی: تحقیق روی موسیقی و درد نشان می‌دهد که موسیقی‌هایی که باعث آرامش می‌شوند برای شرایط دردناک مناسب‌تر از موسیقی‌های محرک هستند. موسیقی می‌تواند از طریق تقویت آرامش، تغییر روحیه و ایجاد حس تسلط بر موقعیت، درد را کاهش دهد.