«وارطان هوانسیان» متولد سال ۱۲۷۴ در تبریز است. هوانسیان اولین مدرنیست معماری ایران، نخستین شخصی بود که نهضت باستان‌گرایی دوره پهلوی را مورد حمله قرار داد با این اندیشه که:

آیا باید از گذشته تقلید و آثار ذی‌قیمت قدیمی را تجدید کرد؟

پدر وی «بالاسان هوانسیان» و مادرش «سونا زورانیان» بودند. وی دارای جثه‌ای كوچک، آرام، پخته و خیلی كم‌حرف بود و اگر صحبتی می‌كرد حساب شده و دلنشین بود. پدرش، مأمور خرید خشکبار و کارمند تجارتخانه‌ای خصوصی در تبریز بود. بالاسان هوانسیان و همسرش، نه فرزند (شش پسر و سه دختر) داشتند که وارطان کوچک‌ترین آنها بود. تحصیلات ابتدایی وارطان در دبستان هایکازیان تاماریان و دوران متوسطه در دبیرستان مرکزی تماکان تبریز در ۱۲۹۲ شمسی به پایان رسید. او با استعدادی که طی دوران تحصیل در زمینۀ طراحی از خود نشان داد پس از اتمام تحصیلات، مدتی در سمت طراح در کارخانه‌ی قالی‌بافی تبریز مشغول به کار شد. سپس به تهران مهاجرت کرد و در این شهر به تدریس در مدارس ارمنیان پرداخت و تا ۱۲۹۷ش، که برای ادامه‌ی تحصیلات خود به پاریس رفت، در سمت عضو هیئت مدیره و مدرس در دبستان هایکازیان مشغول به کار و تدریس بود.

در سال ۱۳۰۱ از «مدرسه مخصوص معماری» فارغ‌ التحصیل شد. هوانسیان در بازسازی خرابی‌های جنگ در پاریس شرکت داشت. مدتی با آنری سوواژ، معمار فرانسوی، در پاریس همکاری کرد و سپس فعالیت مستقل خود را آغاز نمود. تا سال ۱۳۱۴ مقیم فرانسه بود. پس از بازگشت یه ایران در سال ۱۳۱۴ش (۱۹۳۵م) به استخدام اداره شهربانی درآمد، ولی چندی بعد، پس از آن که در مسابقه طراحی ساختمان هنرستان دختران مقام نخست را به دست آورد، به کار آزاد روی آورد و تا پایان زندگی در دفتر شخصی اش نزدیک به نیم قرن به فعالیت خود ادامه داد.

طی سال‌های کاری خود علاوه بر طراحی بناهای متعدد، در نوشتن مقالات و انتشار مجلات معماری فعال بود. او عضو مؤسس انجمن آرشیتکت‌های ایران، عضو هیئت تحریریه مجله «آرشیتکت» و صاحب امتیاز و مدیر مسئول مجله «معماری نوین» بود که در بین سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۴ انتشار می‌یافت. آرشتیکت وارتان اولین مدرنیست معماری ایران،نخستین شخصی بود که نهضت باستان ‌گرایی دوره پهلوی را مورد حمله قرار داد با این اندیشه که: آیا باید از گذشته تقلید و آثار ذی قیمت قدیمی را تجدید کرد؟ یا اینکه به آینده نگریست و معماری را با طرز زندگی جدید وفق داد؟ با این اندیشه و در طی دو دهه ۲۰ و ۳۰ از پیشروترین معماران مدرن و نیز از پرکارترین آرشیتکت‌های ایران بود. به گونه‌ای که شیوه و تعدد کارهایش به "سبک وارطان" معروف شد.

از ویژگی‌های کار او می‌توان به پنجره‌های بلند پله ‌خانه، پنجره افقی، روکار و نازک‌کاری‌های سیمانی، ایجاد خم در نبش ساختمان‌های دو نبش، سایه‌بان و لبه سیمانی بالای پنجره‌ها و نیز دور ساده سقف که در میان معماران به چفته وارتانی مشهور است، اشاره کرد. وی عظمت و جلال ساختمان‌هایش را در سادگی جستجو می‌کرد. ساختمان‌های هوانسیان از معماری مدرن پیش از جنگ جهانی دوم، آرت نوو، دیدگاه‌های باوهاوس و آثار آدولف لوس و لوکوربوزیه متاثر بود. او مخالف التقاط‌‌گرایی و تقلید از شکل‌های معماری سنتی ایرانی بود. با این وجود توجه زیادی به رسوم اجتماعی داشت و سعی می‌کرد در ساختمان‌های مدرن به آن پاسخ گوید.

کتاب معماری وارطان هوانسیان: گروه «معماری دوران تحول» از سال ۱۳۶۲ فعاليت خود را در زمينه پژوهش در معماری ايران آغاز كرد. اين گروه متشكل از آقايان: سهراب سروشيانی (متولد ۱۳۳۹ ه.ش، كرمان)، ويكتور دانيل (متولد ۱۳۳۵ ه.ش، مشهد) و بيژن شافعی (متولد ۱۳۳۹ ه.ش، مهاباد) است. در پاییز ۱۳۸۷ش، این گروه کتاب معماری وارطان هوانسیان را به چاپ رساندند. این کتاب از چهار بخش اصلی شامل زندگی‌نامه زمینه ها (شامل دو قسمت زمینه‌های داخلی و زمینه‌های معماری) معرفی بناها تحلیل معماری وارطان هوانسیان تشکیل شده است.