معماری مصری سرگذشت اسرار و نبوغ معماران این سرزمین باستانی در طول تاریخ بوده است که به خلق شاهکارهای منحصربه‌ فردی منجر شده است. برای حدود ده هزار سال، دره نیل جایگاه یکی از بانفوذترین و باشکوه‌ترین تمدن‌های عصر خود بود. حتی امروزه هم برخی از آثار به جا مانده از این تمدن کهن همچون اهرام و ابوالهول در زمره مشهورترین و شگفت‌انگیزترین بناهای تاریخی جهان محسوب می‌شوند. مصر گنجینه آثار معماری است که در نوع خود نظیر ندارد.

آثار معماری به جا مانده از تمدن مصر باستان با توجه به مصالحی که در ساخت آنها به کار رفته است به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته نخست بناهایی هستند که مصالح به کار رفته در آنها آجر نپخته بوده است. از این نوع آجر در ساخت خانه‌های مصری در طول تمدن‌های فراعنه، یونانی، قبطی و اسلامی استفاده می‌شده است و امروزه در ساخت خانه‌های روستایی کاربرد دارد. نوع دوم معماری سنگی است. مصر از ذخیره غنی معادن سنگ‌هایی نظیر بازالت، آهک، مرمر و گرانیت برخوردار بود. بهره‌برداری از معادن سنگ زیر نظر دولت انجام می‌گرفت. این امر از یک طرف به دلیل اهمیت پروژه‌های ساختمانی در آن زمان بود از طرف دیگر کارگران تا اتمام کار مجبور بودند در مجاورت معدن سنگی که بنای مورد نظر باید با آن شکل می‌گرفت، زندگی کنند در نتیجه حراست از مصالح با ارزش این بناها مهم شمرده می‌شد.

از نکات جالب توجه‌ای که در ساخت بناهای شگفت‌آور مصر شایان ذکر است ساده بودن ابزار کارگران آن دوران در مقابل خلق این بناهای اعجاب‌آور است. در واقع این مسأله بیش از پیش بیانگر نبوغ و خلاقیت معماران آن دوران بوده است. در دوران فراعنه وجود یک طرح معماری پیش از اقدام به ساخت یک بنا ضروری محسوب می‌شد. نمونه‌هایی از این طرح‌ها را می‌توان روی کوزه‌ها و سنگ‌ها دید. در واقع در مصر باستان صنعت‌گرانی که مهارت‌های خاصی در ساخت بنا و ارایه طرح آن داشتند در قالب یک متخصص تجربیات خود را نسل به نسل منتقل کردند و شاهکارهایی را که ما امروز شاهد آن هستیم از خود به جا گذاشتند.

مصریها قومی ابدیت گرا بودند. در مصر هر معماری که مربوط به آن د نیا باشد سنگی است و هر معماری که مربوط به این دوران باشد خشتی و فانی است. بنابراین آنها برای مرده قبری سنگی و محکم می ساختند و مرده را مومیایی می کردند. معبدهای مصریان همه از سنگ بوده وآنها خدای آفتاب را می پرستیدند. میل منار مصری (یادمان خدای آفتاب) مظهرخدای مصراست و به نام ابلیسک معروف می باشد.

معابد در مصر دو دسته اند: 
۱- معابد برای عبادت خدایان مثل معبد هوروس در ادفو (Edfu).

۲- معابد مردگان مثل معبد ملکه حاتشپ سوت (Hatshepsout) در دیرالبحری و معبد تخته سنگی غول آسای رامسس دوم در ابوسمبل (Abu-simbel).

ستونها در این معابد اصلا جنبه سازه ای ندارند و فقط نما هستند در دوره جدید مصر معابد ومقابر جدید ساخته می شوند مثل معبد آمن، معبد کارناک و مقبره ملکه حتشپ سوت و معبد هوراس .

معابد مصری به خصوص معبد آمن و هوراس دوقسمت مهم دارند یک سردر ورودی به اسم پایلون (Pylone) که جلو آن دو مجسمه از رامسس است و سپس مجسمه های دیگری از رامسس که به ردیف پشت سر هم قرار دارند. بعد از آن یک حیاط با ستون قرار گرفته و بخش اصلی معبد یک سایت سر پوشیده به همراه ستون است.

از خصوصیات مصری ها مذهبی بودن زیاد آنها بود آنها خانه های خود را از مصالح کم دوام می ساختند و مقابر و آرامگاه پادشاهان را از مصالح با دوام مانند سنگ می ساختند. معماری مصر یک معماری جِرمی می باشد یعنی آنچنان حجم وفرم دارای اهمیت بود که به فضای معماری توجه نمی شد. دوره مصر باستان دارای سه دوره است: معماری پادشاهی کهن، معماری پادشاهی میانه، معماری پادشاهی جدید.

معماری پادشاهی کهن

۳۰۰۰ سال قبل از میلاد در این دوره معماری مقابر مصطبه ایی به وجود آمد هرم پله پله ایی زوسر مربوط به ۲۷۵۰ سال قبل از میلاد که تفاوت آن با زیگورات ها نوع کاربری ها آن است.

اولین مقبره هایی که در مصر ساخته شد مصطبه (Mastaba) نام داشت که مقبره های انفرادی بودند و از سنگ ساخته شده و ارتفاع آنها از سطح زمین حدود ۲/۵ متر بوده است. اولین مقبره ای که برای فرعون ساخته شده، یک زیگورات پنج طبقه از خشت برای فرعونی به نام زوسر (Zuser) در ساکارا (Sacara) است که توسط معماری به نام ایم هوتپ ساخته شده است.

ساخت مقبره‌های سلطنتی در قدیم بسیار اهمیت داشت در واقع توجه به ساخت این مقبره‌ها به اوایل تمدن مصر باستان باز می‌گردد. علاوه بر این مقبره‌ها که اوج هنر معماری در آنها به کار گرفته می‌شد، ساخت زیارتگاه‌ها نیز ارزش زیادی داشت. دولت بهترین مصالح، معماران و هنرمندان خود را وقف ساخت این بناها می‌کرد. گذشته از معماری که در خدمت مذهب و مراسم تدفین بود نوع دیگری از معماری با نام معماری نظامی نیز در مصر رواج داشت که معرف آن قلعه‌ها و برج‌هایی بودند که در آن زمان ساخته شده‌اند این نوع معماری در دوران حکومت آل ایوب (سلسله اسلامی در مصر که بنیانگذار آن صلاح‌الدین ایوبی بود) به اوج خود رسید که نمونه‌های بارز این سبک معماری قلعه صلاح‌الدین و دژ المظفر است.