تا امروز ابزار جای معمار را به‌ عنوان خالق و تعریف‌کننده فضا نگرفته‌اند. اما آیا می‌توان گفت با این سرعت فزاینده و سیطره تکنیک بر همه شئون، در آینده نزدیک ابزار – و در راس همه ابزار، کامپیوتر- گوی «معماری» را از دست معماران بربایند؟
این مطلب نگاهی دارد به معماری پارامتریک و تاثیرات آن.طراحی پارامتریک یکی از رویکردهای فراگیر در فضای طراحی امروز جهان است. این روش که توسط بسیاری از معماران پیشرو نیز مورد استفاده قرار گرفته است، مبنای طراحی را بر توجه طراح به پارامترهای موثر بر طرح و روابط بین آن‌ها بنا نهاده است و از این حیث در مقابل روش‌های محصول‌محور فعلی قرار می‌گیرد. این رویکرد، معماری را وارد قلمروهای جدید فرم شناسی و روش شناسی کرده است.
ریشه‌های تاریخی
انسان ابتدایی، فارغ از خواسته‌های خویش، از آن‌چه طبیعت در اختیار او نهاده بود عرصه‌ای به‌عنوان سرپناه تعریف می‌کرد. این سبک از رفتار، متعلق به دوره‌ای است که ابزارهای در اختیار انسان، اعم از آن‌چه در دست می‌گرفت و آن‌چه در ذهن داشت در ساده‌ترین اشکال خود و ناتوان از اعمال تغییرات در محیط اطرف بودند. به‌تدریج انسان قانع غار‌نشین عصر حجر به ابزارهایی دست یافت که امکان اعمال تغییر بر آن‌چه او را احاطه کرده بود، فراهم ساخت.

نخستین بنا‌ها و ابتدایی‌ترین خانه‌های انسان‌ساخت را باید محصول این عصر از حیات انسان– ابزار به‌شمار آورد. به‌تدریج، رشد این دو در کنار هم زمینه‌ای را فراهم ساخت تا انسان از مرحله اعمال تغییر به مرحله سلطه بر محیط برسد، سلطه‌ای که با انقلاب صنعتی به اوج خود رسید و نشانه‌های آن را در تمامی ارکان زندگی انسان، از آن‌چه بر تن داشت تا آن‌چه در آن ساکن بود می‌توان مشاهده کرد، طبیعت مقهور در برابر قدرت انسان و انسان‌هایی در خدمت انسان‌های دیگر.

آن‌چه در این دوره زیبا، پیچیده یا شگفت‌انگیز لقب می‌یافت نیز در اختیار کسانی بود که بر کسان دیگر اختیار داشتند اما انقلاب صنعتی و طلوع دوره فردیسم (Fordism) با معجزه تولید انبوه عرصه‌ای جدید را در برابر جامعه نهاد، عرصه‌ای که در آن بسیاری از افراد قادر بودند آن‌چه را که به پسند دیگران زیبا و پیچیده نام گرفته بود در اختیار داشته باشند. اما طی این تحول، زمانی فرارسید که صدها انسان به شکلی واحد دوستدار چیزی یکسان شدند، همگی مانند هم آن را به‌کار گرفتند و این چرخه را تا آن‌جا پیش بردند که جز نگاه‌هایشان تفاوتی در بینشان زنده نماند. اما همین مردگی جدید زمینه‌ای را فراهم کرد تا انسان‌های دربند ابزار، سر به طغیانی برای خواستن آن‌چه خود می خواهند، بردارند.

انسان به مرحله‌ای از تکامل می‌رسید که هر کس قادر بود راوی خود از زیبایی باشد و چیزی را در اختیار گیرد که برای خود تعریف کرده یا به قامت او برایش تعریف کرده بودند. اما این بار ابزارها همپای آن‌چه در ذهن انسان می گذشت تکامل نیافتند. انقلاب دیجیتال و ورود بی‌توقف رایانه ها به تمامی لایه‌های زندگی انسان پلی بود بر شکاف میان آن‌چه انسان در ذهن تصویر می کرد با آن‌چه قادر به ساخت آن بود.

ابزارهای این عصر به‌گونه‌ای تعریف شدند تا تحول و تکامل، جزئی جدایی‌ناپذیر از آن باشد و خلق تنوع به تعداد تفکرات انسان‌ها را ممکن سازد. تنها به کمک این ابزارها و قابلیت آن‌ها در یکپارچه ساختن مراحل تفکر، طراحی و ساخت بود که عرصه برای تولید انبوه خواسته های انسان‌ها فراهم شد و معیار ساخت از «همه چیز برای یکی» عصر تاریک و «یک چیز برای همه» دوران تولید انبوه، به «هزاران خواسته برای هر کس» تغییر یافت. معماری که ظرفی برای حضور انسان بود، در طول تاریخ به همراه او و ابزارهایش شکل خود را تغییر داده، از غارهای عصر حجر تا دخمه‌های غارگونه عصر دیجیتال.

شیوه‌های طراحی سنتی بر پایه خلق نمونه‌هایی محدود برای رسیدن به آن‌چه از نظر طراح بهینه تعریف می شد پایه نهاده شده‌اند اما آن‌چه در این میان کمتر مورد توجه قرار می گیرد، ارزش دادن به مولفه‌های (Parameters) موثر بر طراحی، در تمامی مقیاس‌ها و درک و تبیین روابط بین اجزای طرح و این مولفه‌ها بوده است.

در گذشته امکانات محدود در طراحی و نمونه‌سازی سبب می شد تا طراح با تکیه بر اندوخته‌های تجربه و احساس خود، از میان دریایی از جواب‌های ممکن، تعداد بسیار محدودی از پاسخ‌های نزدیک به نتیجه مطلوب را صید کند. اما با رشد ابزارهای پردازش (Computation) و امکان تسلط طراح بر تمامی مقیاس‌های طراحی در یک زمان واحد، تمرکز از تولید محصول به‌سمت شناخت عوامل موثر بر طراحی و بازآفرینی روابط بین آن‌ها سوق می یابد.

در چنین شرایطی نقش معمار به «تعریف‌کننده» فرآیندها و «انتخابگر» پاسخ‌ها تغییر می کند. به بیانی دیگر، ابزارهای پردازشگر طراح را از تولید‌کننده تک‌پاسخ‌ها به خالق سامانه‌ای متشکل از داده ها و روابط تبدیل می کند که دریایی از پاسخ‌های مطلوب را در اختیار وی می‌گذارد. در چنین شرایطی وظیفه انتخاب از میان گزینه‌ها نیز بر عهده وی قرار می گیرد.

چنین تغییری در ماهیت نقش معمار و ابزارها، شرایط را برای تعامل با سیستم‌های پیچیده فراهم می سازد. در حالی‌که تا‌کنون معماران در طراحی، محدود به حیطه درک و تحلیل ذهن خود برای خلق پیچیدگی بودند، امروزه تنها نیازمند درک و بیان روابط تولید‌کننده این‌گونه سیستم‌ها هستند. وظیفه بازتولید پیچیدگی، تهیه مدارک ساخت، تولید نمونه‌های مدل و حتی ساخت نهایی را با استفاده از شیوه های پارامتریک و ابزارهای وابسته به آن می توان بر‌‌عهده سیستم‌های کامپیوتری نهاد.