اندازه‌گیری طول و زاویه اساس اکثر عملیات نقشه‌برداری را تشکیل می‌دهد. اندازه‌گیری مستقیم فاصله یکی از دشوارترین عملیات از نقطه نظر اجرایی است، خصوصا اینکه دقت بالایی هم مورد نیاز باشد. در نتیجه روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری غیرمستقیم طول ابداع شده است که یکی از آنها بکارگیری فاصله‌یاب‌های الکترونیکی است.

امروزه عملا نوارهای مترکشی و روش‌های دیگر اندازه‌گیری غیرمستقیم طول مانند سیر بارلاکتیک و غیره در غالب عملیات نقشه‌برداری جای خودرا به فاصله‌یاب‌های الکترونیکی داده‌اند همان گونه که با ساخت نوارهای فلزی مترکشی، زنجیرهای مساحتی و واحدهای مربوطه و قواعد استفاده از آنها رفته رفته منسوخ شدند با پیدایش فاصله‌یاب‌های الکترونیکی نیز سرنوشتی مشابه برای نوارهای مترکشی رقم خورد.

با پیشرفت علوم الکترونیکی تجهیزات نقشه‌برداری نیز چهره کاملا جدیدی پیدا کردند اما ارمغان تکنولوژی نوین بیش از آنکه بر اندازه‌گیری زاویه اثر بگذارد بطور فاحشی نحوه‌ی اندازه‌گیری طول را دگرگون کرد. روند پیشرفت فنی تجهیزات نقشه‌برداری با ساخت فاصله‌یاب‌های الکترونیکی پایان نیافت بلکه با ساخت فاصله‌یاب‌های نسبتا کوچک امکان الحاق آنها به تئودولیتهای اپتیکس و الکترونیکی فراهم آمد.

محصول جدید را که توتال استیشن می‌نامند به تدریج در حال جایگزینی طولیاب‌های منفرد است با روند موجود یعنی با عرضه روبه تزاید سیستم‌های تعیین موقیت جغرافیایی (جی پی اس) از یک سو و ساخت توتال  استیشن‌ها از سوی دیگر خط تولید اکثر فاصله‌یاب‌های مستقل و منفرد رو به تعطیلی دارد.

ظهور تجهیزات EDM همه‌ی وسایل نقشه‌برداری را با یک انقلاب مواجه کرده است. فاصله حالا می‌تواند به راحتی، سرعت و با دقت خوبی اندازه گیری شود. تئودلیت‌ها می‌توانند با یک ماژول به توتال استیشن تبدیل شوند. یک اندازه‌گیری استاندارد با EDM بین ۱٫۵ تا ۳ ثانیه طول می‌کشد. تکرار‌های خودکار اندازه‌گیری میتواند وابستگی اندازه‌گیری به شرایط جوی را کمتر کند. 

تکنولوژی ساخت فاصله‌یاب‌های الکترونیکی در انحصار کشورهای پیشرفته صنعتی قرار دارد و از این رو بنابه علل اقتصادی و فنی تولید این‌گونه تجهیزات در اکثر کشورهای دیگر مقرون به صرفه نیست. در حال حاضر کشورهای ایالات متحده آمریکا، ژاپن، سوئد، سوئیس، آلمان، فرانسه، ایتالیا، آفریقای جنوبی و روسیه عمده‌ترین سازندگان طول‌یاب‌های الکترونیک هستند. با  افزایش لوح رقابت‌های تجاری، چندی است شرکت‌های مشهور اقدام به انتقال کارخانجات خود به چین کرده‌اند. به این ترتیب چین نیز به جرگه تولیدکنندگان فاصله‌یاب‌های الکترونیکی پیوسته است.

دستگاه‌های فاصله‌یاب الکترونیکی به دودسته تقسیم می‌شوند:

• دستگاه‌های ماکروویو
• دستگاه‌های الکترونیکی

در فاصله‌یاب‌های ماکروویو و با استفاده از روش ارسال و دریافت امواج روادیویی و اندازه‌گیری اختلاف فاز بین موج رفت و برگشت، فاصله‌ی بین موج رفت و برگشت، فاصله بین دو نقطه را تعیین می‌کند. طول امواج ایجاد شده بین ۳ تا ۳۰ میلی‌متر است. هر سیستم اندازه‌گیری از دو دستگاه همانند تشکیل شده که یکی به عنوان دستگاه اصلی یا ماستر و دیگری به عنوان دستگاه فرعی یا ریموت عمل می‌کند. در این سیستم امواجی از دستگاه ماستر تولید و به سمت دستگاه ریموت فرستاده می‌شود. دستگاه ریموت بلافاصله پس از دریافت این امواج، آن‌ها را منعکس و به سمت دستگاه اول می‌فرستد. دستگاه اصلی پس از دریافت امواج برگشتی اختلاف فاز بین سیگنال‌های رفت و برگشت را تعیین و از روی آن فاصله بین دو نقطه را تعیین می‌کند. چون طول سیگنال حامل خیلی کوتاه است برای تعیین دقیق تر اختلاف فاز، یک یا چند سیگنال مدوله کننده با طول موج بلندتر بر سیگنال حامل سوار می‌کنند.

اما در فاصله‌یاب‌های الکترو اپتیکی از نور مادون قرمز یا مرئی استفاده شده است. امواج به وسیله‌ی واحد قراولروی دستگاه فرستاده می‌شود، توسط یک بازتابنده که مجموعه‌ای از یک یا چند منشور چند وجهی است دریافت و سپس به سمت واحد قراواروی بر می‌گردد.

تعداد منشور‌های به کار گرفته شده بستگی به فاصله‌ی بین دو ایستگاه دارد و هرچه فاصله بیشتر باشد به تعداد بیشتری منشور نیاز است. واحد کنترل ایستگاه پس از دریافت موج برگشتی با توجه به اختلاف فاز بین دو موج ارسالی و برگشتی، زمان رفت و برگشت موج را تعیین و به کمک حسابگر دستگاه فاصله بین دو نقطه را محاسبه می‌کنند.

مزیت عمده‌ی سیستم‌های نوری، سهولت حمل و نقل، کم اثر بودن عوامل جوی، امکان ترکیب و ادغام با دستگاه‌های زاویه‌یابی، امکان اندازه گیری همزمان فاصله و زاویه و ارتفاع، انجام اندازه‌گیری‌های تکراری و تعیین میانگین، ارتباط با سیستم‌های کامپیوتری به کارگیری سیستم‌های نرم افزاری برای محاسبات نقشه‌برداری و بالاخره ارتباط با رسام‌های الکترونیکی است.

+ منبع: اصول مبانی نقشه برداری- مولفین: امیر یزدیان، وحید رضاعلی