معماری ايران از اواخر دوره قاجار و شروع دوره پهلوی دچار هرج و مرج و آشفتگی شده در اين دوران ما شاهد احداث همزمان ساختمان‌هايی هستيم که هر کدام بيانگر يکی از مکاتب فکری دوره‌هايی مشخص از تاريخ ايران هستند:

کاخ مرمر به تقليد از معماری سنتی و عمارت شهربانی کل کشور به تقليد از تخت جمشيد و ساختمان‌های بلديه (شهرداری) و پست‌خانه به شمال و جنوب ميدان امام (سپه) به تقليد از معماری نئوکلاسيک فرانسه ساخته شدند. در اين دوره تلاش می‌شد که پيوندی بين سه طيف فکری به وجود آيد؛ ساختمان‌های وزرات امور خارجه، اداره پست، صندوق پس انداز بانک ملی را در واقع می‌توان به عنوان نمونه اين گونه ساختمان‌های التقاطی نام برد.

اين گرايش‌ها متفاوت و بعضا متضاد در معماری اين دوره ناشی از اختلاف در گرايش‌های سياسی و ايدوئولوژيک اين عصر از تاريخ ايران است که ريشه در جريان‌های عقيدتی-سياسی اواخر دوره قاجار و اوايل دوران پهلوی دارد. جريان‌های مذکور را می‌توان به سه دسته تقسيم کرد: 
گروه اول/ سنت گرايان: که اساس تفکر سياسی و بينش دينی آنها هماهنگی دين با سياست و احياء و توسعه سنت‌های هزار ساله جامعه ايرانی بود. پرچمداران اين نهضت درآن برهه از زمان شيخ فضل الله نوری بود و بعد از ايشان سيد حسين مدرس ادامه دهنده راه وی گشت.
گروه دوم/ غرب گريان: که اساس ذهنيت آنها به گفته تقی زاده بر تقليد از فرق سر تا انگشت پا از غرب در همه شئون اقتصادی اجتماعی، سياسی بود. هسته اصلی اين گروه را تحصيل کردگان ايرانی تشکيل می‌دادند که تازه از اروپا به ايران برگشته بودند.
گروه سوم / ملی گرايان: که بنياد فکری آنها بازگشت به عظمت امپراتوری هخامنشی و ساسانی بود. اين گروه فرهنگ اسلامی و فرهنگ اروپايی را غير ايرانی می‌دانستند و بعنوان جايگزين آنها بازگشت به فرهنگ آريايی دو هزار و پانصد ساله با دين و مذهب بود. 
که اين امر ناشی از جريان‌های به اصطلاح روشنفکرانه مادی گرايی و توسعه و ترويج نظريات سوسياليسم و مارکسيسم در بين طبقه تحصيل کرده اروپا بود. اين دو جريان فکری اثبات خود را در تخريب آثار گذشته می‌ديد و سعی داشت هرچه را بوی گذشته می داد از بين برد.
گرچه گودار و ماکسيم سيرو از نظر تفکر، ارزش زيادی برای معماری سنتی و تاريخ تحول آن قايل بودند و در اين رهگذر خدمات ارزشمندی به ثبت تاريخ معماری ايرانی نمودند ولی خود شخصاً از پيروان مکتب نئوکلاسيک و يا به عبارتی ملی گرايان نوين بودند شاهد اين واقعيت، ساختمان موزه ايران باستان که تقليدی از طاق کسری است.
همانگونه که تقليد کورکورانه از معماری غرب باعث انحطاط هنر و معماری اين مرز و بوم شد، تقليد از معماری گذشته و سنتی نيز به معنی ارتجاع و قهقرا رفتن گشت. تحول و تعالی هر هنری بستگی به شناخت دقيق آثار گذشته و درک صحيح ضرورت‌ها ونيازهای حال جامعه دارد تا با استفاده از فرهنگ و سنت ديرينه و خطا و صواب گذشتگان و در جهت جوابگويی به نيازهاي جامعه، راه حلهای بديع و اصيلی ارائه گردد.

معماری سبک ملی
در دوره رضا شاه ايجاد نوعی معماری عمدتاً برای ابنيه دولتی و يا بناهای عمومی نوعی شيوه رومانتيسم ملی و مظهری از تاريخ باستان بود، در دستور کار قرار گرفت.
در اينجا دو عامل مهم بود يکی معماری قبل از دوران اسلام و دوم استفاده از تکنولوژی مدرن غربی در ساختمان سازی معماری دوره هخامنشی به ويژه آثار باقيمانده تخت جمشيد و پاسارگاد که جلوه گاه عظمت اين کشور بود.
بر همين اساس ساختمان های بسياری در تهران با الهام از معماری هخامنشی بنا شد.

ویژگی ها:

1. ايجاد ايوانهای عظيم و مرتفع در ورودی‌ها 
2. مرکزيت بنا با ستون و سرستونها که در تخت جمشيد به وفور يافت می شود و يا به صورت عريض و سراسری
3. پنجره‌ها و قاب‌های اطراف آنها نظير تخت جمشيد 
4. استفاده از کنگره‌های کنار بام کاخها
5. بناها به شکل مرتفع که حاکی از عظمت و قدرت است.
6. مصالح سنگ و سيمان
7. استفاده از نقش و متيف‌های تخت جمشيد
8. تشابه به بناهای دوران هيتلری، رومانتيسم ملی نشانه عظمت 

+ منبع