گنبدی بر فراز منهتن، Manhattan Sky Dome

گنبدی بر فراز منهتن،  Manhattan Sky Dome

گنبدی بر فراز منهتن، Manhattan Sky Dome

طرح رادیکال باکی فولر برای مسقف کردن بخش میانی منهتن، با بهره گیری از ساختار یک کره ژئودزیک به شعاع ۳ کیلومتر، و تبدیل شهر به فضایی کاملا کنترل شده به لحاظ اقلیمی، نتیجه مستقیم چندین دینامیزم فرهنگی اجتماعی موازی در زمان خود بود.
از یک سوی، ایده "شهر مسقف" ریشه در نگاه آخرزمانی و آرمان گرایانه ژانر ادبیات داستانی علمی تخیلی داشت. پیشینه شهرهای مسقف علمی تخیلی به سال ۱۸۸۱ و داستان "سیصد سال پس از این" اثر ویلیام دلیسله هی بر می‌گردد. داستان، شهری مبتنی بر تفوق نژاد سفید بر نژادهای دیگر و باساختاری سوسیالیستی را متصور می‌شود.

اوج ایده‌پردازی‌های تکنولوژیک در سال ۱۹۳۷ در داستان "سازنده ستاره" اولاف استپلدون متجلی می‌شود. در این داستان، سازه کره دایسون برای پوشش کامل سطح ستاره‌ها در راستای حداکثری کردن برداشت انرژی متصاعد شده از آنها پیشنهاد شده است. در داستان استپلدون، شهریتی که از چنین تکنولوژی پیشرفته‌ای حمایت می‌کند، ناشی از تمدن فوق پیشرفته‌ای است که دغدغه تامین انرژی از اولین اصول شکل دهنده فضای اجتماعی فرهنگی و اقتصادیْ سیاسی آن محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، پروژه فولر متاثر از پیشینه چند دهه ایده‌پردازی‌های رادیکال در باب ابرسازه‌ها از دهه ۲۰ تا دهه ۶۰ و موثر بر روند این جنبش در دهه ۷۰ میلادی است.
از میان ابرسازه‌های هم عصر این پروژه، "بابل جدید" کنستانت که در سالهای ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۰ شکل می‌گیرد از اهمیت به‌سزایی بر خوردار است. بابل، شهری مسقف و ضد کپیتالیستی با جامعه‌ای آرمانی و متشکل از قشر مولد است که تمام عناصر شکل‌دهنده شهریت آن از اقلیم تا ترافیک از طریق سیستم‌های تکنولوژیک توسط شهروندان و مدیریت شهری کنترل می‌گردد.
از سوی دیگر، تعالی تکنولوژیک آمریکای دهه ۵۰ و ۶۰ میلادی نیز شرایط را برای ایده پردازی‌های متهورانه، جسارت در عبور از مرزها، و باز تعریف "امر ممکن" مهیا کرده است.
در عین حال، بحران کانال سوئز در سال ۱۹۵۶، بحران برلین در سال ۱۹۶۱، بحران تسلیحاتی کوبا در سال ۱۹۶۲ و جنگ ویتنام که از سال ۱۹۵۵ شروع شده بود و همچنان ادامه داشت، به شدت یافتن جنگ سرد و نهادینه شدن "ترس از دیگری" در جامعه آمریکا کمک کرده بود. این ترس از در معرض خطرات ناشناخته بودن، ناخودآگاه جامعه روشنفکر و نظام خلاقه مدنیت آمریکایی را به سمت آرزوی کنترل حداکثری محیط سوق داده بود.
در کنار همه این عوامل، حوزه گفتمانِ درون دسیپلینی معماری و شهرسازی نیز به شدت تحت تاثیر نگاه خدای گونه و از بالای سه‌گانه معماری مدرن (لوکوربوزیه، میس وندروهه و گروپیوس) در حال پوست انداختن و دگردیستی بود و نگاهی را ترویج می‌کرد که برای معمار شهرساز عاملیتی سیاسی و اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی قائل بود.
در نگاه صحنه گردانان معماری مدرن،‌ این تنها معماران بودند که بواسطه تخصص خود در تعریف و تبیین فضا امکان ایجاد بستر مناسب جهت تعامل بشر با شبکه به هم تنیده‌ای از عوامل موثر بر و متاثر از جامعه، تکنولوژی و طبیعت را فراهم می‌کردند و نتیجتا امکان تاثیر‌گذاری و حتی باز تعریف شرایط بشری را داشتند.
بنابراین، متروپولیس مسقف باکی فولر نتیجه چندگانه فضای سیاسی جهانی و ترس از آخر زمانی سیاه و ممکن و محتمل، اعتماد به نفس درونْ دیسیپلینی معماری در ایجاد تغییرات انقلابی و پارادیگماتیک، جسارت تکنولوژیک و متاثر از پیشینه ایده‌آل گرایی‌های فضا مند چه در حوزه ادبیات علمی تخیلی و چه در عرصه معماری رادیکال متقدم و هم عصر خود بود.
امروز، بیش از ۵ دهه از رونمایی عمومی این پروژه می‌گذرد و نزدیک‌ترین ساختارهای قابل مقایسه با شهر مسقف، مال‌های عظیمی هستند که به خصوص در دولت‌شهر‌های در حال توسعه و اکثرا مبتنی بر اقتصاد آمپولی نفتی شاهد فراگیر شدن جدی آن‌ها هستیم.
اگر که نیویورک مسقف همچون سایر ابرسازه‌های به تصویر کشیده شده هم عصر خود، شهریتی ایده‌آل، ضد کپیتالیستی و نخبه‌گرا را هدف قرار داده است، مال، ابزار نئوکپیتالیزم برای لغو شهر و تولید فضایی مبتنی بر عوام‌گرایی و عامه‌پسندی است.
نمی‌توان انکار کرد که به رغم استحاله ماهوی و منطق وجودی، در تمامی ابرساختار‌ها، شهوت سیاسی بازنمود توفق یک گروه، گروه سازنده ابرسازه، بر سایر گروه‌ها مشهود است:
شهر مسقف "سیصد سال پس از این" شهریتی مبتنی بر تفوق نژاد سفید بر نژادهای دیگر است.
بابل نو، جامعه مدنی را به تصویر می‌کشد که در قبضه نخبه‌گان و خبره‌گان است در برابر عوام و قشر متوسط.
‌دبی مال، به نوعی تفوق دنیای عرب بر جهان غیر عرب را به رخ می‌کشد.
تهران مال، نمایش توفیق سرمایه‌داری بعد از انقلاب عامه‌گرا بر سرمایه داری مبتنی بر اشرافیت پیش از انقلاب ایران است.

+ منبع : معماری اتوود

مشاوران این تخصص

کاربران

اشتراک در RSS - گنبدی بر فراز منهتن،  Manhattan Sky Dome