دستگاه حفاری تونل که به TBM نیز شهرت دارد، نوعی ماشین غول پیکر است که تقریبا در تمام حفاری‌های تونل از آن استفاده می‌شود. دستگاه‌های تی بی ام یکی از مهمترین ماشین آلات حفر تونل می‌باشد که قادرند تونل را به صورت تمام مقطع حفر کنند.

تکامل و گسترش این دستگاه‌ها سبب شده است که آهنگ پیشروی تونل‌ها در حد قابل توجهی افزایش یابد. امروزه در سنگ‌های نسبتا سخت نیز برای حفر تونل از این ماشین‌ها استفاده می‌کنند.

پس از سال‌ها تلاش و ساخت انواعی از این نوع ماشین‌ها کوشش‌های بعدی به منظور ساخت ماشین‌های تمام مقطعی بود که در شرایط سخت زمین شناختی قادر به حفر تونل باشد که آهنگ پیشرفت و تکامل در این زمینه در مقایسه با پیشرفت‌های اولیه این ماشین‌ها محدود‌تر است. از این دستگاه غول پیکر برای حفر تونل‌هایی با مقطع دایره‌ای که قطری بیش از ۱ متر دارند استفاده می‌شود.

بیشترین قطر دستگاه تی بی ام ۱۵٫۴۳ متر است که برای پروژه ای در شانگهای چین ساخته شده است. البته در پروژه خاک و سنگ‌های محل نرم بوده، اما برای سنگ‌های سخت بیشترین قطر ۱۴٫۴ متر بوده است.

به طور معمول سرعت چرخش این نوع دستگاه‌ها بین ۱ تا ۱۰ دور در دقیقه است که بستگی به نوع خاک دارد.

در روش‌های قدیمی که با استفاده از انفجار و مته زنی تونل زده می‌شد باعث مشکلاتی در محیط‌های اطراف و همچنین باعث نامنظم بودن تونل کنده می‌شد اما با استفاده از این دستگاه علاوه بر اینکه هیچ یک از دو مشکل ذکر شده وجود ندارد، باعث کم شدن هزینه ساخت می‌شود. یکی از ویژگی های خوب دستگاه ها صرفه اقتصادی ندارد.

اجزای دستگاه TBM

تی بی ام ها از دو بخش عمده بدنه اصلی و قسمت پشتیبانی تشکیل شده‌اند.

• بدنه اصلی شامل: قطعه صفحه حفار، موتور تامین‌کننده گشتاور لازم جهت چرخش در صفحه حفار، جک‌های مخصوص (گریپرها، جک‌های پیشران صفحه حفار و جک‌های نگهدارنده جلو و عقب، نوار نقاله، اتاق کنترل و سایر امکانات مورد نیاز حفاری و نصب پوشش دیواره‌ها می‌باشد.
• قسمت پشتیبانی ماشین شامل: سیستم نوار نقاله جهت انتقال خاک‌های حفر شده به درون لوکوموتیوها، مولد های برق، سیستم تهویه و سایر تجهیزات مورد نیاز بر حسب مورد است.

مرجع: روش های ساخت پیشرفته، مولفین: آرمین منیر عباسی، علی بهرامی