روش های اجرایی گودبرداری و سازه های نگهبان

مقدمه

بی تردید ساختمان سازی از جمله مهمترین فعالیت های عمرانی است که بخش قابل توجهی از اقتصاد کشور تحت تاثیر مستقیم و غیرمستقیم آن قرار دارد. عدم وجود سازوکارهای اصولی در این صنعت باعث شده است که برخلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته،‌تکرار مکررات هزینه های بسیار زیادی را از طریق بر اقتصاد ایران وارد نماید. خوشبختانه در سالیان اخیر توجه مسئولان در دولت و بخصوص وزارت مسکن و شهرسازی و همچنین نهادهایی مانند شهرداری ها و سازمان های نظام مهندسی به مسائل و مشکلات این صنعت جلب شده و قوانین و مقررات گوناگونی برای اصلاح این ساختار وضع شده است که به نوبه خود باعث پیشرفت قابل توجهی در بهبود کیفی و کمی ساختمان ها شده است. در این فرایند جایگاه قوانین و مقررات،‌مهندسان مشاور، ‌ناظر و مجری در حال تدوین و شکل گیری است. توجه به تخصصی شدن امور گوناگون ساختمان از جمله دستاوردهای مهم این حرکت عظیم بوده است. اما به نظر می رسد در این میان توجه کافی به مهندسی ژئوتکنیک و نقش و جایگاه آن در صنعت ساختمان به عمل نیامده است. این عدم توجه حتی در سطح دانشگاه نیز به چشم می خورد. در سرفصل دروس دانشگاهی رشته عمران در کنار تعداد قابل ملاحظه ای از دروس که به تحلیل و طراحی سازه و مسائل پیرامون آن می پردازند، تنها دو درس مکانیک خاک و مهندسی پی برای دانشجویان درنظر گرفته شده است که به اعتراف اکثر استادان و دانشجویان حتی اعتماد به نفس کافی در دانشجویان عمران در زمینه مسائل خاک و پی به وجود نخواهد آورد تا چه رسد به توانایی حل مسائل در این زمینه ها. ناکافی بود اطلاعات مهندسان عمران برای ورود به مسائل ژئوتکنیک باعث کم توجهی آنان به این مساله و گذر سرسری آنها از مسائل خاک است که خود باعث بروز مشکلات و مسائل جدی در پروژه ها می گردد.
بدون شک گودبرداری یکی از موضوعات ژئوتکنیک است که به دلیل حساسیت بسیار زیاد و ارتباط آن با امنیت جانی و روانی در کنار مسائل فنی و اقتصادی دارای اهمیت ویژه ای در کشور ما است. عدم وجود ضوابط و مقررات جامع، عدم آگاهی و اطلاع دقیق مهندسان طراح و مجری به ظرایف امر و عدم توجه علمی و اصولی مسئولان به این موضوع باعث به وجودآمدن خلاء بزرگی در زمینه دانش فنی گودبرداری شده است.
از این رو مولف با سابقه 16 ساله تدریس دروس ژئوتکنیک در دانشگاه و سوابق گوناگون حرفه ای و همچنین تجربه ارزشمند تدریس در دوره های بازآموزی حرفه ای مهندسان و بااشراف به خلاء های موجود در حوزه دانشگاه و حرفه دانشگاه و حرفه، تصمیم به جبران بخشی از این خلاء گرفت.
این اثر با هدف آشنایی کیفی مهندسان و مجریان ساختمان با مسائل و مشکلات و روش های گودبرداری،‌تهیه و تدوین شده و حاوی عکس های بسیاری از پروژه های گوناگون می باشد که در انتقال بهتر مطالب و مفاهیم بسیار مفید است. در تهیه این اثر سعی بر آن بوده که فقط جنبه های کیفی مورد توجه قرار گیرد تا کتاب برای همه مهندسان و مجریان ساختمان قابل استفاده باشد. مولف امیدوار است که در آینده نزدیک با ورود به جنبه های کمی به طور ویژه به اصول و مبانی تئوریک و ظرایف شیوه های محاسبه و طراحی این روش ها بتواند کتابی ویژه مهندسان طراح را نیز عرضه نماید.
در خاتمه مولف وظیفه خود می داند که پیشاپیش از نظرات کلیه دست اندرکاران این امر و به ویژه استادان دانشگاه، مهندسان طراح و مجریان ساختمان که با نظرات کارشناسانه خود، وی را در جهت هرچه مفیدتر شدن این اثر یاری می نمایند تقدیر وتشکر نماید.

رضا عبدالهی

فهرست مطالب

فصل 1 کلیات 8-1

1.1 کلیات 1
2.1 ضرورت توجه به مسائل ژئوتکنیک 2

فصل 2 آشنایی با مفاهیم اولیه خاک 23-9
1.2 مقدمه 9
2.2 مطالعات ژئوتکنیک 9
3.2 ویژگی های توصیفی خاک 14
4.2 مقاومت خاک 17
5.2 فشار جانبی 18
6.2 عمق پایدار گود 20
7.2 شکست گودبرداری 22
8.2 جمع بندی و نتیجه گیری 23

فصل 3 روش سازه نگهبان خرپایی 25-36
1.3 مقدمه 25
2.3 روش اجرا 25
3.3 اصول کلی طراحی سازه های نگهبان خرپایی 29
4.3 توصیه های مهم در روش سازه نگهبان خرپایی 33

فصل 4 استفاده از شمع و مایکروپایل در گودبرداری 47-37
1.4 مقدمه 37
2.4 روش اجرا 37
3.4 مایکروپایل (ریزشمع) 39
4.4 نمونه هایی از استفاده از شمع درگودبرداری ها 41

فصل 5 روش نیلینگ و انکراژ 61-49
1.5 مقدمه 49
2.5 کلیات 50
3.5 روش اجرا 52
4.5 جزئیات نیل و انکرا 59

فصل 6 سایر روش ها 84-63
1.6 مقدمه 63
2.6 استفاده از سازه های اصلی به عنوان سازه ی نگهبان 63
3.6 اجرای شمع قائم به همراه شمع های مورب (مهاربتنی) 68
4.6 روش نگهداری از زیر 70

فصل 7 ضوابط و دستورالعمل های گودبرداری 106-85
1.7 مقدمه 85
2.7 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، ویرایش دوم، 1380 85
3.7 مشخصات فنی عمومی کارهای ساختمانی (نشریه 55 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور)،‌تجدیدنظر دوم، 1383 (فصل 26) 88
4.7 مشخصات فنی عمومی راه 92
5.7 آیین نامه حفاظتی کارگاه های ساختمانی 93
6.7 منتخبی از آئین نامه و مقررات حفاظتی حفر چاه های دستی معاونت روابط کاروزارت کار و اموراجتماعی 96
7.7 توصیه های سازمان آتش نشانی تهران 99
8.7 برخی از مواد قانونی "مجازات اسلامی" 100
9.7 موادی از قانون مسئولیت مدنی 101
10.7 موادی از قانون کار 102
11.7 موادی از آیین نامه ی کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار 104
12.7 موادی از قانون تامین اجتماعی 105

منابع و مراجع 107

فهرست الفبایی 109