کلمه BIM که مخفف Building Information Modeling است، به مدل اطلاعاتی ساختمان می‌پردازد. همانطور که از کلمه Information پیداست، اطلاعات موجود در مدل اهمیت بسیاری دارند.

نرم‌افزارهای BIM که تاکنون در عرصه جهانی معرفی شده‌اند به نام­‌های Revit ،Bently ،ArchiCAD ،MagiCAD ،DigitalProject ،TeklaStructure ،Navis work ،Vico و … است.

از بین نرم‌افزارهای BIM، نرم‌­افزارهای Revit و TeklaStructure در کشور ما شناخته‌شده‌تر و کاربردی‌تر است. از نرم‌ افزار TeklaStructure مهندسان سازه برای محاسبات و تهیه الگوی ساخت بهره می­‌برند و معماران برای ترسیم و تصویرسازی اولیه‌ی پروژه­‌ها از Revit و Archicad استفاده می­‌کنند.

 استقبال مهندسان و معماران کشور، از رویکرد  این نرم‌افزارها که در طراحی و برآورد احجام پروژه‌های ساختمانی بسیار دقیق هستند، کم است.

مهم‌ترین کاربردها و توانمندی‌­های ویژه مدل‌سازی اطلاعات ساختمان در چرخه حیات پروژه عبارت است از:

• کمک در برنامه­‌ریزی اولیه پروژه
• طراحی حجمی و کانسپت‌های معمارانه
• تهیه جزئیات اجرایی
• آنالیز و محاسبات سازه، انرژی و تأسیسات
• مستندسازی استاد و مدارک به‌صورت یکپارچه
• تدارکات شامل ارائه دقیق مقادیر، زنجیره‌ی تأمین مصالح و تجهیزات پروژه
• مدیریت ساخت و شبیه ­سازی مدل زمان، هزینه ساخت
• تجهیز کارگاه
• مدیریت بهره‌­برداری و نگهداری ساختمان، بازسازی­ ها و تغییر کاربری
•  کاربرد در تخریب پروژه
• و سایر موارد 

مهم‌ترین ویژگی BIM همکاری و هماهنگی تمام گروه‌های کاری ذی‌نفع و ذی‌ربط پروژه است.

در روش‌­های سنتی تمام عوامل دخیل در پروژه مانند کارفرما، مهندسان معمار و سازه، تأسیسات، پیمانکاران و تدارکات و مدیران پروژه هر یک بنا به صلاح دید تولید، تغییر و توزیع مستندات پروژه، اعمال‌نظر می‌کردند و هیچ رابطه تعریف‌شده و هدفمندی وجود نداشت، در بسیاری از مواقع عدم اطلاع‌رسانی به‌موقع هر یک از اتفاقات در هر مرحله‌­ای از طراحی و یا ساخت به سایر گروه‌ها عواقب ناخوشایندی را برای پروژه و سرمایه­‌گذار به بار می‌­آورد ولی در BIM همکاری به‌صورت آنلاین و همزمان صورت می­‌گیرد و مسئولیت‌های واحد مرکزی اطلاعات، تعریف و کنترل‌ شده است؛ بنا به کاربرد هر یک از گروه‌ها مستندات لازم در اختیار ایشان قرار خواهد گرفت. 

 تفاوت BIM با CAD

توجه داشته باشید که منظور از CAD نرم افزار اتوکد نیست، بلکه منظور ترسیم به روش دو بعدی است. BIM بسیار فراتر از ترسیمات دوبعدی است و در بعدهای چهارم الی هفتم نیز بررسی می‌شود که در ادامه به معرفی این بعدها خواهیم پرداخت.

ویژگی‌های BIM

به طور خلاصه می‌توانیم سه تا از ویژگی‌های شاخص مدلسازی اطلاعاتی ساختمان(BIM) را اینگونه بیان کنیم:

۱. یکپارچگی بیشتر در پروسه طراحی: که به طور واضح به این موضوع اشاره کردیم.

۲. شبیه‌سازی ۵ بعدی پروژه: که در ادامه به طور خلاصه معرفی می‌شوند.

۳. مدل‌سازی کاملا پارامتریک و وابسته به هم در تمامی دیدها: نکته حائز اهمیت درباره واژه پارامتریک این است که مدل پارامتریک به معنای یک مدل پیچیده و عجیب نیست بلکه به معنای مجموعه‌ای از عناصر وابسته به هم که تغییر یک جز روی سایر اجزا تاثیر گذار است و در تمامی دیدها اعمال می‌شود.

ابعاد مدل‌سازی اطلاعاتی

۳D: این بعد شامل همان مراحل مدل‌سازی فیزیکی و برخی فرایندها نظیر رندرینگ و انیمیشن‌سازی است. Existing Conditions Models عنوان این بعد است.

۴D: این بعد با عنوان Scheduling معرفی می‌شود. این واژه به معنای زمان‌بندی پروژه است که در این بعد جداول زمان‌بندی و موارد مربوط به آن تهیه می‌شوند.

Estimating :۵D عنوان بعد پنجم است. تخمین و محاسبه عناصر و مولفه‌های گوناگون نظیر هزینه و سایر موارد در این بعد انجام می‌گیرد.

۶D: بررسی پایداری یا Sustainability عناصر موجود در این بعد صورت می‌گیرد. مباحث مربوط به آنالیز انرژی و نور به این بعد مربوط می‌شوند.

۷D: آخرین بعد یعنی بعد هفتم به مدیریت تعمیر و نگهداری می پردازد. عملیاتی که بیشتر پس از اتمام پروژه مورد بررسی قرار می‌گیرند. این بعد مربوط به بخش تاسیسات است و با عنوان Faculty Management Applications معرفی می‌شود.

طبق یک نظرسنجی که در بین مهندسان آمریکایی درباره BIM انجام شد، اجرا مهم‌ترین قسمتی بود که مدلسازی اطلاعاتی ساختمان (BIM) بیشترین کاربرد را در این مرحله داشت.

مزایای بیم

• یک مدل سه بعدی دقیق همراه بانک اطلاعاتی کامل
• فرآیندهای موثر و سریع تر و اشتراک بیشتر و سریع تر و ارتقای اطلاعات
• کیفیت بهتر ساخت و ساز
• خدمات بهتر به کارفرمایان
• طراحی پایدار و سبز و تجزیه و تحلیل دقیق پروژه
• کنترل استانداردهای مصرف انرژی به صورت کاملا دقیق
• شناسنامه فنی ملک و مستندسازی کلیه مراحل ساخت
• وجود بانک اطلاعاتی مدل جهت شناخت دقیق پروژه در فرآیند بهسازی لرزه ای

فواید BIM برای کارفرمایان:

• تخمین دقیق هزینه ها و پیش بینی مالی پروژه
• افزایش سرعت در اجرای پروژه
• مدیریت فروش,برندینگ و....
• افزایش کارایی ساختمان و افزایش کیفیت
• کاهش ادعا در مراحل اجرای پروژه

فواید BIM برای مشاوران, طراحان و مهندسان:

• سرعت و کیفیت بالا در طراحی, محاسبه و تهیه نقشه ها
• محاسبات سازه، انرژی، نور و مسائل زیست محیطی
• متره مصالح و برآورد هزینه پروژه
• امکان بروزرسانی و اعمال تغییرات در هر زمان
• جلوگیری از بروز تداخلات و تناقضات در روند طراحی
• همکاری تنگاتنگ و آنلاین بین گروه‌های مختلف کار

حالت‌های مختلف استفاده از BIM در پروژه‌های عمرانی

CASE 1: ساختمان‌هایی که طراحی آن انجام اما هنوز وارد مرحله اجرا نشده اند.
CASE 2: ساختمان‌هایی که اجرا شده اند و در طول عمر مفید خود هستند که با بیم، ساختمان بهسازی لرزه‌ای یا بهینه‌سازی مصرف انرژی می‌شود.
CASE 3: ساختمان‌هایی که عمر مفید آن‌ها تمام شده و باید تخریب شوند.

نویسنده: مسعود عابدی مقدم