مدیریت پسماند یا مدیریت زباله، مدیریت جمع‌آوری، حمل و نقل، پردازش، بازیافت یا دفع و انهدام زباله‌ها (مواد زاید) است. مدیریت زباله به ارائه و بحث در مورد اطلاعات تولید زباله‌های جامد، مشخص کردن، جمع‌آوری، جداسازی، بازیافت و دفع اختصاص یافته است. مدیریت پسماند همچنین شامل چارچوب قانونی و نظارتی مربوط به مدیریت زباله است که شامل راهنمایی برای بازیافت است.

اين فرآيند به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که در جهت بهينه‌سازی وضعيت تفکيک، جمع‌آوری، حمل، بازيافت، فروش و کنترل سايت ضايعات (از نقطه نظر تأثيرات زيست محيطی) صورت می‌گيرد.

این فرایند تمام انواع ضایعاتی که در زمان استخراج مواد خام، ساخت محصولات جدید از مواد خام، استفاده از محصولات تولیدی و یا دیگر فعالیت‌های انسانی چون فعالیت‌های شهری (تجاری، سازمانی، شهروندی)، کشاورزی و اجتماعی (بهداشت و درمان، پسماند‌های خانگی، فاضلاب)، تولید می‌شود را شامل می‌شود. هدف از مدیریت پسماند، کاهش اثرات منفی ضایعات بر سلامتی، و محیط زیست یا زیبایی پیرامونمان است.

زباله می‌تواند از نوع جامد، مایع یا گاز باشد که برای هر یک از آنها، روش‌های مختلفی برای دفع و مدیریت وجود دارد. مدیریت زباله به طور معمول با همه انواع زباله اعم از صنعتی، زیستی، خانگی و موارد خاص که سلامتی انسان را تهدید می‌کنند، سر و کار دارد. تولید زباله توسط انسان ناشی از فعالیت انسانی مثل زمانی است که کارخانجات مواد خام را استخراج و پردازش می‌کنند. مدیریت پسماند برای کاهش اثرات جانبی زباله روی سلامت، محیط زیست در نظر گرفته شده است.

روش‌های مدیریت ضایعات در میان کشورها یکسان نیست بلکه در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، مناطق شهری و روستایی، مناطق مسکونی و صنعتی متفاوت است.

بخش بزرگی از شیوه‌های مدیریت زباله با مواد زائد جامد شهری (MSW) مقابله می‌کند که در واقع ضایعاتی است که از طریق فعالیت‌های خانگی، صنعتی و تجاری ایجاد می‌شود.

چندین مفهوم در ارتباط با مدیریت پسماند وجود دارد که استفاده از این مفاهیم در کشورهای مختلف متفاوت است. برخی از این مفاهیم عمومی که به طور وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

۱. هرم ضایعات (سلسله مراتب پسماندها): این مفهوم به سه فرایند کاهش، استفاده مجدد و بازیافت اشاره دارد که بر اساس مطلوب‌هایی که در گام‌های کاهش ضایعات انتخاذ می‌شود، روشی مناسب برای مدیریت پسماند اتخاذ می‌شود. هدف اصلی هرم ضایعات، بیشترین بهره برداری از محصولات و تولید کمترین مقدار ضایعات است.

طبقه‌بندی و اولویت‌دهی در برخورد و انتخاب نوع اقدام در مقابله با پسماندهای مختلف است. هدف از مطرح شدن این مفهوم این است که زباله مربوط به تولیدات مختلف را با کسب شناخت از آن‌ها به حداقل رسانده و بهینه عمل کنیم. این مفهوم به عنوان یک استراتژی در راستای توسعه پایدار مطرح می‌شود:

• شناخت محصول تولیدی
• شناخت پسماندها
• انتخاب بهترین راه برای کاهش پسماندها (هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی)

۲.چرخه حیات: هر یک از مراحل طراحی، پروسه‌ی ساخت و توزیع با توجه به مراحل هرم پسماند (کاهش، استفاده مجدد و بازیافت) و با هدف افزایش طول عمر استفاده از محصول تولید شده و کاهش آلودگی ایجاد شده مورد بازبینی قرار می‌گیرند.

بهره‌وری منابع: این مفهوم بیانگر این است که اقتصاد جهانی در حال توسعه کنونی با الگوهای مصرف و تولید کنونی توسعه ای پایدار نمی‌باشد. در سطح جهان، میزان استخراج منابع طبیعی بیش از مقداریست که طبیعت می‌تواند جایگزین کند.

قانون پرداخت هزینه توسط آلوده‌کننده؛ در این قانون، آلوده‌کننده باتوجه به تاثیرات منفی که بر محیط زیست می‌گذارد، هزینه‌ایی برای دفن مناسب ضایعاتی که قابلیت استفاده مجدد ندارند پرداخت می‌کند.

 منبع: Wikipedia