یکی از مکانیزم‌هایی که در جهت حل و فصل معضل سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیر‌بنایی مورد توجه کشور‌های در حال توسعه قرا گرفته است، استفاده از قرار‌داد‌های ساخت می‌باشد.

برخی از انواع این قرار دادها عبارتند از:

• قرار داد ساخت، بهره‌برداری و انتقال (B.O.T)

این نوع قرارداد در بر دارنده سه مفهوم ساختن، اجرا و بهره‌برداری کردن و نهایتا انتقال دادن است. در یک قرار داد متعارف B.O.T پروژه‌ها با مجوز دولت توسط یک شرکت خصوصی ساخته می‌شود و پس از انقضای مدت قرارداد پروژه به دولت طرف قرار داد منتقل می‌شود.

• قرارداد های ساخت، تملک و بهره‌برداری (B.O.O)

در این قرار داد کنسرسیوم مسئول ساخت و بهره‌برداری از پروژه است. بدون اینکه مجبور باشد پروژه ساخته شده را به دولت یا بخش دولتی واگذار نماید، مالکیت پروژه در اختیار کنسرسیوم خواهد بود و کنسرسیوم تعهدی ندارد پس از طی مدتی پروژه را به دولت منتقل نماید، به عبارت دیگر بهره‌برداری کنسرسیوم از پروژه محدود به مدت معینی نیست.

• قرارداد‌های ساخت، تملک، بهره‌برداری و انتقال (B.O.OT)

کلمه تملک از این جهت در این عبارت به کار رفته است که کنسرسیوم اموال مادی موجود در پروژه را برای مدت مقرر در قرارداد تملک می‌کند و سپس آن را به دولت انتقال می‌دهد.

• قرار‌داد‌های ساخت، اجاره، انتقال (B.L.T) یا (B.R.T)

چنانچه کنسرسیوم پروژه را بعد از ساخت تملک کند و آن را برای مدت معینی در مقابل مبلغی به دولت یا بخش خصوصی اجاره دهد و پس از سپری شدن مدت آن را به طور رایگان تملک کند.

• قرار‌داد‌های ساخت، انتقال و بهره‌برداری (B.T.O)

اگر در یک قرا داد B.O.T طرفین بخواهند تاکید کنند که مالکیت پروژه و هم چنین مالکیت تاسیسات آن به محض اتمام به دولت متقل خواهد شد و سپس دو لت امتیاز استفاده انحصاری از پروژه را برای مدت مشخصی به کنسرسیوم اعطا کند، از اصطلاح ساخت، انتقال و بهره‌برداری استفاده می‌شود.

• قرار‌دادهای بازسازی، بهره‌برداری و انتقال (R.O.T)

چنانچه پروژه‌ای و تاسیساتی که هم اکنون موجود است به بخش خصوصی واگذار تا توسط بخش خصوصی بازسازی شده و متقابلا برای مدتی مورد بهره‌برداری بخش خصوصی قرار گیرد و سپس به دولت منتقل شود از اصطلاح بازسازی، بهره‌برداری و انتقال استفاده می‌شود.

• قرار‌دادهای مدرنیزه کردن، بهره‌برداری و انتقال (M.O.T)

چنانچه پروژه زیر بنایی موجود به بخش خصوصی واگذار شود تا آن را به یک پروژه مدرن تبدیل کرده و در عوض برای مدتی مورد بهره‌برداری قرار دهد و سپس آن را به طور رایگان به دولت انتقال دهد از اصطلاح مدرنیزه کردن، ‌رداری و انتقال استفاده می‌شود.

• مشارکت مدنی (Joint Venture)

این قرار داد یک تکنیک حقوقی انعطاف‌پذیر است و از این روش می‌توان در زمینه‌های بسیار اعم از صنعت، معدن، نفت، خدمات، کشاورزی، آب، برق و ... بهره برد. 

+ منبع: راهنمای عقد قرارداد به روش طرح و ساخت EPC در طرح های عمرانی، مولف: محمد علی فرشادفر