پدافند غیر عامل عبارت است از مجموعه اقدامات غیر مسلحانه‌ای که به کارگیری آن‌ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقاء پایداری ملی، تداوم فعالیت‌های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن گردد.

منظور از پدافند غیرعامل در مقررات ملی ساختمان: حفظ جان و مال انسان در برابر حوادث، تهدیدات و استمرار فعالیت‌های اساسی و ضروری مردم، تضمین تداوم تامین نیازهای حیاتی مردم (از قبیل آب، نان و غذا، پناهگاه، انرژی، ارتباطات، بهداشت و امنیت) و سهولت در اداره‌ی کشور در شرایط بروز تهدید و بحران ناشی از تجاوزات خارجی در مقابل حملات و اقدامات خصمانه و مخرب دشمن از طریق طرح‌ریزی و اجرای طراح‌های دفاع غیر‌عامل و کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی و مستحدثات و تاسیسات و تجهیزرات حیاتی و حساس کشور می‌باشند.

قابلیت‌های دفاع  غیر عامل عبارتند از:

تامین امنیت روانی و امنیت‌جانی با پیش‌بینی اقدامات ایمنی، امنیتی، احتیاطی در برابر تهدیدات و ایجاد بستر مناسب در جهت تلفیق سیاست‌های دفاعی در برنامه‌ی پیشرفت پایدار همراستا با سیاست‌های توسعه و پیشرفت همه جانبه‌ی کشور با تاکید بر توسعه‌ی پدافند (دفاع) غیر عامل که پایدارترین و ارزانترین روش دفاع و مناسب‌ترین راهکار افزایش آستانه‌ی مقاومت ملی در شرایط بحران و پشتوانه‌ی اقتدار، عزت و پایداری کشور و صلح آمیز‌ترین و فطری‌ترینی روش دفاع بشر در برابر همه‌ی حوادث می‌باشد.

تهدیدات

تهدیدات از نظر ماهیت به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند:

• تهدیدات نظامی که شامل کلیه‌ی تهدیدات هوایی، زمینی، دریایی، تروریستی و امنیتی می‌باشد.
• تهدیدات طبیعی که شامل کلیه‌ی تهدیدات از قبیل زلزله، سیل، طوفان و ... می‌باشد.
• تهدیدات صنعتی که شامل کلیه تهدیدات ناشی از حوادث خسارت بار صنعتی از قبیل نشت شیمیایی کارخانجات، نشت هسته‌ای و ... می‌باشد.

خطرات و تهدیدات مندرج در مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان شامل تهدیدات انسان ساز و محدود به تهدیدات انفجار و پیامدهای آن مانند انفجار ناشی از اصابت غیرمستقیم هر گونه سلاح متعارف و مواد منفجره می‌باشد. ساختمان‌ها و تاسیسات در معرض انفجارهای بسیار بزرگ از جمله انفجارهای هسته‌ای مشمول ضوابط و مقررات این مبحث نمی‌باشد.

کارکرد پدافند غیرعامل در مقررات ملی ساختمان

• شهرسازی

شهر‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که اهداف زیر حاصل گردد:

کاهش آسیب‌پذیری مردم در برابر تهدیدات

تامین کارکرد‌های چند منظوره شهری

تامین قابلیت مدیریت بحران شهرها در شرایط بحران

تضمین تداوم کارکرد‌های ضروری مردم در شرایط بحران

احتراز وجود عملکرد‌های پر خطر در شهر

• معماری

مهندس معماری باید با توجه به کاربری بنا و نیازهای آن، فضاها را به گونه‌ای طراحی نماید که علاوه بر کاربرد‌های شرایط عادی بتواند در شرایط اظطراری موجب حفظ جان مردم و کاهش آسیب‌پذیری و مدیریت بهینه در شرایط بحران شود.

• سازه

طراحی سازه‌ای ساختمان در برابر بارهای انفجاری بر عهده مهندس محاسب می‌باشد.

• تاسیسات

جایگاه تاسیسات برقی و مکانیکی در پدافند غیر‌عامل جلوگیری از بروز آسیب‌های ناشی از پیامد‌های انفجار نظیر نشت گاز، آب گرفتگی، خطرات برق، آتش‌سوزی، ... و قابلیت مدیریت بحران و تداوم کارکرد‌های ضروری باید توسط مهندس تاسیسات مد نظر قرا گیرد.

گروه‌بندی ساختمان‌ها بر اساس اهمیت

• گروه 1: ساختمان‌های با درجه اهمیت ویژه؛ این ساختمان‌ها محل استقرار افراد یا انجام فعالیت‌های کلیدی و مرتبط با امنیت ملی و ارکان حاکمیتی کشور می‌باشند. مانند: ساختمان مربوط به مقام معظم رهبری و روسای سه گانه، شورای نگهبان و ...
• گروه 2: ساختمان‌های با درجه اهمیت بسیار زیاد؛ این ساختمان‌ها محل استقرار افراد یا انجام ماموریت‌های اصلی کشور می‌باشند مانند: ساختمان‌های اصلی وزارتخانه‌ها، برج‌های مسکونی چهارده الی بیست طبقه، مخازن آب و تاسیسات وابسته، بیمارستان صد الی پانصد تخت خواب و ...
• گروه 3: ساختمان‌های با درجه اهمیت زیاد؛ این ساختمان‌ها محل استقرار و انجام فعالیت‌های تولیدی، اداری، تجاری و سکونت می‌باشند مانند ساختمان‌های مسکونی 9 الی 13 طبقه، مراکز فرماندهی و مدیریت بحران استان، بیمارستان 50 الی 100 تختخواب، ورزشگاه‌های 15 الی 50 هزار نفره و ...
• گروه 4: ساختمان‌های با درجه اهمیت متوسط؛ این ساختمان‌ها محل استقرار و فعالیت مسکونی، اداری، تجاری و تولیدی می‌باشند. مانند ساختمان‌های مسکونی 4 الی 8 طبقه، مرکز فرماندهی و مدیریت بحران شهرستان‌ها سینما، تئاتر و ...
• گروه 5: ساختمان‌های با درجه اهمیت کم؛ این ساختمان‌ها محل استقرار و فعالیت مسکونی، اداری، تجاری و تولیدی می‌باشند. مانند ساختمان‌های یک الی سه طبقه، مسکونی، اداری، تجاری، مراکز خرید و فروش و عملکرد محله‌ای شهری، درمانگاه‌ها.

 منبع: مبحث بیست و یکم مقررات ملی ساختمان (پدافند غیر عامل)