سالیان سال است که در دنیا قضات برای صدور رای در خصوص مسایل فنی و تخصصی، از کمک کارشناسان استفاده می‌کنند تا بتوانند به درستی و عادلانه قضاوت کنند و حق کسی در این بین ضایع نشود. در ایران هم با توجه به وجود این نیاز، حدود ۷۶ سال است که کارشناسان رسمی در محاکم قضایی مختلف مشغول به کار هستند و قضات پس از اعلام نظر کارشناس رسمی،  حکم خود را اعلام می‌کنند.

کارشناس دادگستری دو نوعند:

• رسمی
• غیر رسمی

در کشور هر سال چند میلیون پرونده وجود دارد که نیاز به رای و نظر کارشناسی دارد. کارشناس رسمی در مورد هر پرونده به بررسی ابعاد گوناگون آن و انجام انواع تحقیقات لازم می‌پردازد و با کسب اطلاعات لازم، تمامی ابهامات موجود در پرونده را برای قاضی رفع نموده و در صدور رای به او کمک می‌کند. بنابراین کارشناس رسمی باید در حوزه کاری‌اش، فردی متخصص و حرفه‌ای باشد زیرا نظر کارشناس رسمی  در رای صادر شده توسط قاضی در هر پرونده بسیار موثر است. 

در واقع می‌توان گفت کارشناس رسمی یک شغل نیست بلکه یک تخصص و حرفه است که در موارد لازم در پرونده‌های مختلف از آن استفاده می‌شود. بنابراین بسیاری از متخصصان و شاغلین کشور می‌توانند در کنار شغلی که دارند، با دریافت پروانه کارشناس رسمی دادگستری، در صورت ارجاع پرونده قضایی به آنها، کار کارشناس رسمی را نیز انجام دهند.

فعالیت اصلی و عمده کارشناس رسمی در قوه قضائیه است ولی با توجه روند خصوصی‌سازی در کشور، بخش‌هایی مانند قوه مجریه و دستگاه و سازمان‌های مختلف در صورت نیاز می‌توانند از نظرات این کارشناسان استفاده کنند و نظرات این کارشناسان رسمی مورد تایید سازمان بازرسی و دیوان محاسبات است.

گروه‌های تخصصی کارشناس رسمی در ۱۱ دسته طبقه‌بندی شده‌اند که هر کدام رشته‌های تحصیلی خاصی را در بر می‌گیرند. این گروه‌ها عبارتند از : منابع آب و معادن، ارزشیابی اموال منقول، امور پزشکی و غذایی، امور مالی، امور وسائط نقلیه، راه و ساختمان و نقشه‌برداری، صنعت و فن، فنون هنری، کشاورزی و منابع طبیعی، خدمات اداری و عمومی، ایمنی و حوادث.

برای دریافت پروانه کارشناس رسمی باید در آزمون کارشناس رسمی دادگستری شرکت کرد. این آزمون توسط کانون کارشناسان رسمی دادگستری یا مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان برگزار می‌شود. شرایط عمومی و اختصاصی لازم برای شرکت در این آزمون در اطلاعیه‌های مربوط به آن اعلام می‌شود.

طبق قوانین موجود، سوالات باید از منابع دانشگاهی طرح شوند. سطح سوالات در سطح دوره کارشناسی یا لیسانس است و بیشتر جنبه کاربردی دارند که متقاضی باید با توجه به دانش تخصصی و تجربه کاری خود بتواند به آنها پاسخ دهد. سوالات هر رشته با توجه به نوع كاری كه كارشناس رسمی انجام خواهد داد طرح شده و امکان دارد تستی يا تشريحی يا تركيبی از هر دو باشد. البته بررسی آزمون‌های کارشناس رسمی سال‌های قبل نشان می‌دهد در اکثر رشته‌ها به خصوص رشته‌های پر متقاضی، آزمون تستی برگزار شده است.

مواد امتحانی برای هر رشته کارشناس رسمی دروس تخصصی مربوط به رشته مورد تقاضا و قوانین و مقررات مربوط به کارشناسی است. از آنجا که منابع خاصی برای مطالعه اعلام نمی‌گردد، یکی از بهترین منابع برای آمادگی آزمون کارشناس رسمی، مطالعه و بررسی سوالات آزمون‌های سال‌های قبل است.

سوالات آزمون كارشناسی رسمی اسفند ٩۶

برای دریافت پروانه کارشناس رسمی باید مراحل مختلفی طی شود که آزمون کتبی اولین مرحله آن است. قبول شدگان در آزمون کارشناس رسمی، باید مرحله مصاحبه شفاهی و گزینش را هم بگذرانند تا به طور قطعی پذیرفته شوند. پس از آن با گذراندن دوره‌های عملی و کارآموزی، می‌توانند پروانه کار خود را به طور رسمی دریافت کنند.