مقاوم سازی خانه ها جواب زلزله را داد

 در این چند سال پر از زلزله و پس‌لرزه در ایران اسم زلزله که می‌آمد، تصاویری از ویران‌شدن خانه‌ها در رودبار، بم، ورزقان، کرمانشاه و چندین شهر که میزبان زلزله‌های بزرگ این سال‌ها بوده‌اند، برای آدم‌ها مرور می‌شد. در زلزله‌ها بیشتر کشته‌شدگان زلزله جان‌شان را زیر آوار خانه‌های نا ایمن از دست داده‌اند؛ شاید به همین دلیل است که نخستین تاکید در آموزش برای بحرانی مانند زلزله پیشگیری است که همان ساختن خانه‌هایی ایمن است. دو روز پیش صبح زود دوباره خبر زلزله پیچید، این بار سراغ خراسان رفته بود. «چندین خانه در خراسان‌رضوی و خراسان جنوبی در محدوده کانون زلزله ۵.۸ ریشتری لرزیدند، اما خوشبختانه خانه‌ای خراب نشد، خیلی از این روستاهای درگیر در این زلزله چند سال پیش هم زلزله بزرگی را تجربه کرده بودند، اما بعد از آن خانه‌ها مقاوم‌سازی شدند، به همین علت خسارت زلزله خراسان تخریب چند محل نگهداری حیوانات قدیم بود.» اینها را مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان‌جنوبی می‌گوید و شاید بتوان آن را روزنه‌ای از امید دانست که ایران مهیای مقابله با زلزله قبل از آمدن آن می‌شود و راهی برای شکست آن پیدا می‌کند.

در پی زمین‌لرزه صبح پنجشنبه در استان‌های خراسان‌رضوی و جنوبی جمعیت هلال‌احمر در آماده‌باش قرار گرفت، شهرستان خواف، حوالی سنگان، روستاهای نیازآباد، کاریون، مژن‌آباد، نچول، مجدآباد، حسین‌آباد، علی‌آباد، قاسم‌آباد، چاه‌زول، زوزن و رازان این زمین‌لرزه را حس کردند و بعد از وقوع زمین‌لرزه هفت تیم ارزیاب و یک تیم امداد هوایی به منطقه اعزام شدند. یک فروند بالگرد امداد هوایی با همراهی مدیرعامل هلال‌احمر استان خراسان‌رضوی و مدیر کل بحران استان، پنج تیم ارزیاب از استان خراسان‌رضوی به منطقه مرکزی و سنگان شهرستان خواف و دوتیم استان خراسان‌جنوبی به منطقه زیرکوه، قائنات اعزام شدند. در همان ساعات نخست ارزیابی ۲۳ روستا حاکی از نبود خسارت جانی و مالی جدی در مناطق زلزله زده بود و تنها برخی گزارش‌ها صرفا حکایت از تلفات دام داشتند. به دلیل اینکه زلزله در زمانی که بیشتر دام‌ها برای چرا به صحرا برده شده بودند، رخ داده، وقوع این حادثه تلفات زیادی برای دام‌ها به دنبال نداشت و تنها چند رأس دام در  روستا تلف شدند. در این زمین‌لرزه ۱۴ روستا در بخش مرکزی و سنگان شهرستان خواف استان خراسان‌رضوی آسیب دیدند و این روستاها چندین پس‌لرزه را حس کردند.

بافت روستاها نو بود و تنها چند طویله قدیمی تخریب شدند

مجتبی احمدی، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان رضوی در گفت‌وگو با «شهروند» از اعزام تیم‌های ارزیاب در همان دقایق نخست می‌گوید: «ساعت ٧ و ٥٩ دقیقه وقوع زلزله اعلام شد و بلافاصله تیم‌های عملیاتی رشتخوار، تایباد، تربت‌جام و خواف به منطقه اعزام شدند و دو تیم امدادی هم از هلال احمر خراسان‌جنوبی در منطقه حضور پیدا کردند.»

او ادامه می‌دهد: «همکاران ما از ٣٠ روستا بازدید‌های ارزیابی داشتند که در این بین تنها از دو روستا گزارش‎های خرابی داشتیم و این خرابی‌ها تنها محدود به تخریب چند طویله قدیمی و فوت چند دام بود، چراکه بافت روستاهای درگیر زلزله نو بود.»

احمدی درباره امکاناتی که جمعیت هلال‌احمر در مناطق زلزل‌ ‌زده توزیع کرده است، می‌گوید: «پنجشنبه شب در منطقه هراس وقوع مجدد زلزله اتفاق افتاد که با هماهنگی فرماندار برای اسکان اضطراری، چند محل در نظر گرفته شد و مردمی که هراس‌داشتند در خانه نمانند. در روز جمعه هم برای ١٥ خانوار دفترچه خانوار صادر شد که اقلام مورد نیاز خودشان را دریافت خواهند کرد.»  

 زلزله در خراسان‌جنوبی خسارتی نداشت

محمدرحیم شهریاری، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان‌جنوبی که در همان دقایق نخست تیم‌های امدادی را به روستاها اعزام کرده است، به «شهروند» می‌گوید: «در مرحله نخست اعلام زلزله که ساعت ٧ و ٥٩ دقیقه صبح پنجشنبه بود، پنج تیم ارزیاب را به منطقه اعزام کردیم، بعد از آن دو تیم ارزیابی هم به روستاهای شهرستان خواف اعزام شدند و در نهایت براساس ارزیابی، خسارتی در محدوده خراسان جنوبی اعلام نشد.»

با این حال، استان در حالت‌ آماده‌باش قرار گرفت، شهریاری ادامه می‌دهد: «بنا بر احتمال وقوع پس‌لرزه شدیدتر به کل استان اعلام آماده‌باش دادیم، ٦٥ تیم با ٢٦٠ نیرو، به همراه تیم امداد هوایی و تیم آنست تا ظهر جمعه در حالت آماده‌باش قرار داشتند. اما شهرستان‌های زیرکوه و قاین همچنان در آماده‌باش باقی مانده‌اند.»

مناطقی که در شمال خراسان‌جنوبی در کانون زلزله صبح پنجشنبه قرار داشتند، پیش از این تجربه دو زلزله شدید داشتند، مدیرعامل جمعیت هلال‌احمر خراسان‌‌جنوبی همین امر را دلیل بازسازی و مقاوم‌سازی خانه‌ها می‌داند و می‌گوید: «در این مناطق در سال ٧٦ زلزله‌ای بالای ٧ ریشتر و سال ٩١ زلزله‌ای ٥,٦ریشتری رخ داد، به همین دلیل خانه‌ها مقاوم شدند. می‌توان گفت در زلزله سال ٧٦ تقریبا منطقه زیرکوه و قاینات تخریب‌ و دوباره نوسازی شدند، به همین دلیل در زلزله دو روز پیش آسیب جدی نداشتیم.»  

گفتنی است زلزله‌ خراسان به بزرگی ۵.۸ در مقیاس امواج درونی زمین (ریشتر) ساعت ۷ و ۵۹ دقیقه روز پنجشنبه بخش سنگان در جنوب استان خراسان‌رضوی و در محدوده مرزی استان‌های خراسان و خراسان‌جنوبی را لرزاند. کانون مرکزی این زلزله ۴۱ کیلومتری سنگان و ۴۷ کیلومتری نشتیفان شهرستان خواف در جنوب استان خراسان رضوی و ۵۶ کیلومتری حاجی‌آباد در شمال استان خراسان‌جنوبی ثبت شده است و در شهرستان‌های اطراف و هرات کشور افغانستان هم احساس شد. زمین‌لرزه ۵.۸ ریشتر صبح دیروز به برخی واحدهای مسکونی و اماکن نگهداری دام در سطح هشت روستای بخش سنگان شهرستان مرزی خواف واقع در جنوب استان خراسان‌رضوی خساراتی وارد کرد. طبق گفته مسئولان این خسارت‌ها جزئی و غیرجانی بوده و بیشتر در روستاهای مرزی چاه زول و نهور و مژن‌آباد، حسین‌آباد و بهدادین گزارش شده است.

دانستنی‌های زلزله

بسیاری از نقاط کشور ما در معرض خطر زلزله است. بنابراین همه ما در صورتی که آمادگی کافی برای مواجهه صحیح با زلزله را نداشته باشیم؛ ممکن است از عواقب ناشی از آن، آسیب‌های شدیدی ببینیم. همه ما می‌توانیم با انجام اقدامات ساده از سلامت خود و اطرافیان‌مان به نحو مؤثری محافظت کنیم.

اقدامات حفاظتی و مراقبتی قبل از وقوع زلزله

•  هنگامی که می‌خواهید خانه‌ای بخرید یا اجاره کنید ابتدا نقشه سازه و تأسیسات را از مالک دریافت کنید و بعد از یک مهندس ساختمان بخواهید ساختمان را از نظر مقاومت در برابر زلزله بررسی کند. اگر قبلاً هم منزلی را تهیه کرده‌اید، می‌توانید از یک مهندس ساختمان در مورد میزان مقاومت منزل‌تان یا امکان مقاوم‌سازی آن در برابر زلزله مشاوره بگیرید.
•  عیوب سیم‌کشی ساختمان‌، نشت لوله‌های گاز و ‌ترکیدگی لوله‌های آب و فاضلاب را رفع کنید. برای این کار حتماً از یک متخصص کمک بگیرید.
•  آبگرمکن‌، یخچال‌، فریزر، اجاق گاز و اشیای بلند و بسیار سنگین ‌باید با بست یا تسمه‌های مناسب، به کف و دیوار منزل محکم شود. همچنین کمد لباس، قفسه‌ها، بوفه‌ها، آینه‌ها و تابلوهای دیواری منزل باید ‌به خوبی در جای خود محکم شوند. برای انجام این کارها از یک فرد صلاحیت‌دار کمک بگیرید.
•  اشیای بزرگ یا سنگین و همچنین ظروف شیشه‌ای‌، ظروف چینی و سایر اشیای شکستنی و ظروف حاوی مواد خوراکی و شیمیایی‌ را در قفسه‌های پایین کابینت و کمد قرار دهید.
•  لوسترها را در جای خود محکم کنید.
•  در هر اتاقی‌، محل‌های امن را مشخص کنید‌ (‌مثلاً زیر یک میز محکم یا کنار ستون‌ها یا دیوارهای مجاور آنها). در هر بار تمرین پناهگیری، در این محل‌ها پناهگیری کنید تا انجام این عمل در زمان وقوع زلزله، نیاز به صرف وقت نداشته باشد.
• به طور مرتب با اعضای خانواده‌، مراحل پناهگیری را به نحو زیر تمرین کنید:
•  روی زانوهای خود بنشینید. سر و گردن خود را با دست و بازوان‌تان بپوشانید. اگر محل امنی که از قبل معلوم کرده‌اید فاصله زیادی با شما ندارد، در همان حالت نشسته روی زانوها، در حالی که با یک دست از سر و گردن خود محافظت می‌کنید به آن نقطه امن بروید و صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.
•  بعد از زلزله ممکن است سیستم‌های ارتباطی دچار اختلال شود و امکان ارتباط وجود نداشته باشد. بنابراین با افراد خانواده قرار بگذارید که اگر هنگام وقوع زلزله، بیرون از خانه بودید، کجا همدیگر را پیدا کنید. این محل باید جای امنی باشد که بر اثر زلزله احتمالی کمتر صدمه ببیند (مثلاً پارک نزدیک محل سکونت).
•  کیف شرایط اضطراری (شامل جعبه کمک‌های اولیه، مقداری پول نقد، کپی کارت شناسایی اعضای خانواده و اسناد مهم، آب بسته‌بندی شده، غذای خشک و فاسد نشدنی، رادیو باتری‌خور با باتری اضافه، چراغ قوه با باتری اضافه، مقداری طناب، کنسرو بازکن، سوت، وسایل بهداشت شخصی، لباس مناسب، کفش، زیرانداز پلاستیکی، داروهای مورد نیاز بیماران در خانواده و …) را برای شرایطی که مجبور به ترک منزل هستید، تهیه کنید.
•  کمک‌های اولیه و مهارت‌های خودامدادی را بیاموزید.

اقدامات حفاظتی و مراقبتی هنگام وقوع زلزله

اگر در داخل منزل هستید:

•  اگر در ساختمان (خانه یا محل کار) هستید، بهترین اقدام پناهگیری است.
•  برای اینکه زلزله شما را زمین نزند، روی زانوهای خود بنشینید.
•  برای آنکه خودتان را در برابر اشیای پرتاب شده در فضای منزل، محافظت کنید با بازوان خود، سر و گردن‌تان را بپوشانید.
•  اگر در معرض خطر اشیایی که سقوط می‌کنند هستید و می‌توانید بدون آنکه خطری شما را تهدید کند، حرکت کنید، برای محافظت بیشتر، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و در زیر یک میز یا نیمکت محکم قرار بگیرید.
•  اگر میز یا نیمکت محکمی در نزدیک شما نیست، به حالت چهار دست و پا حرکت کنید و کنار یک دیوار داخلی قرار بگیرید. هرگز کنار شیشه، پنجره‌ها، درهای خروجی و دیوارهای خارجی و هر چیزی که ممکن است سقوط کند (مانند لوستر، اشیای آویزان یا تزیینات منزل) قرار نگیرید.
•  همان‌جا که پناه گرفته‌اید، بمانید تا لرزه‌ها تمام شود. به هیچ وجه جابه‌جا نشوید.
•  اگر هنگام وقوع زلزله، در رختخواب هستید‌، همان‌جا بمانید و بالش را روی سر خود قرار دهید. اما اگر رختخواب زیر اشیایی مانند لوستر قرار دارد، ‌فوراً جابه‌جا شده و به نزدیک‌ترین محل امن پناه ببرید.
•  برای پناهگیری، در چارچوب درها قرار نگیرید چون چارچوب درها نمی‌تواند از شما در مقابل اشیای پرتاب شده در فضای خانه یا اشیایی که سقوط می‌کند، محافظت کند. به علاوه، معلوم نیست که بتوانید در حالت ایستاده در چارچوب در، تعادل خود را حفظ کنید.
•  مجدداً تأکید می‌کنیم تا اتمام لرزش‌ها در داخل منزل بمانید. بیشترین صدمات هنگام زلزله، زمانی روی می‌دهد که افراد، هنگام ورود یا خروج در معرض خطر سقوط اشیا قرار می‌گیرند.
•  به هیچ وجه از آسانسور استفاده نکنید. اگر داخل آسانسور هستید سریعاً در نخستین توقف، از آن خارج شوید.

اگر در فضای باز هستید:

•  هرجایی که هستید‌، توقف کنید. از دیوارها و ساختمان‌ها فاصله بگیرید.
•  از ‌ورود به داخل ساختمان‌ها و نزدیک شدن به ‌تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید.
•  بنشینید! سر و گردن خود را با دست و بازوان‌تان بپوشانید! صبر کنید تا لرزه‌ها تمام شود.

اگر در داخل خودروی در حال حرکت هستید:

•  هر چه سریع‌تر در مکانی امن توقف کنید (از توقف در مجاورت ساختمان‌ها‌، درختان، پل‌ها و تیرک‌های برق، تلفن و مانند آن خودداری کنید). بعد از توقف، در داخل خودرو بمانید.
•  زمانی که زلزله پایان یافت‌، با احتیاط به راه خود ادامه دهید، اما از پل‌ها و جاده‌های آسیب‌دید‌ه دوری کنید.

منبع