مسجد جامع تبریز

مسجد جامع تبریز یکی از بناهای تاریخی شهر تبریز است. این مسجد که در کتاب‌های تاریخی از آن به‌ عنوان جامع کبیری نیز نام برده شده است، از ابتدای تاسیس مسجد جامع شهر تبریز بوده و بازار تبریز، گرداگرد آن شکل گرفته‌ است.

مسجد جامع تبریز که به مسجد جمعه نیز معروف است، در انتهای بازار تبریز و ضلع جنوبی صحن مدرس طالبیّه و بین مسجد حجت الاسلام و مسجد میرزا اسماعیل خاله اوغلی واقع است و یکی از قدیمی ترین ابنیه تاریخی این شهر به شمار می آید. تاریخ بنا و نام بانی اولیه آن معلوم نیست، عده ای آن را از مساجد صدر اسلام می دانند. پاره ای دیگر بنای قدیمی را به دوره سلجوقیان نسبت می دهند.

بنای این مسجد جامع، از بناهای قرون اولیه هجری قمری به شمار می رود که در محدوده بازار تبریز واقع می باشد و مشهور به مسجد کبیر و یا مسجد جمعه است. عده ای تاریخ این بنا را به دوره سلجوقیان نسبت میدهند. محراب رفیع گچ بری شده مسجد، از دوره ایلخان به جای مانده است.

قدیمی‌ترین بخش آن شبستان وسیعی است از تاق و گنبدهایی بر فراز ستون‌ های هشت‌ گوش آجری که زینت‌ بخش آن گچ‌ بری‌ های ظریف و هنرمندانه دوره روادیان (مقارن سلجوقیان) است. مسجد جامع در دوره ایلخانان مغول مورد توجه و تعمیر بوده و بخش‌ هایی به آن افزوده شده‌ است.

در دوره حکومت آق‌قویونلویان در آذربایجان گنبدی رفیع مزین به انواع کاشی کاری‌ های معرق به وسیله سلجوق‌ شاه بیگم زن اوزون حسن در بخش شمالی آن احداث شده که هنوز هم پایه‌ ها و گوشه‌ هایی از کاشی‌ کاری‌ های آن باقی مانده است.

در زمین‌ لرزه سال ۱۱۹۳ هجری که بسیاری از بنا های تبریز آسیب دید، این مسجد نیز از خرابی در مصون نماند. مسجد فعلی با پایه‌ های متین و پوشش تاق و چشمه بعد از زلزله در اوایل حکومت قاجار و توسط حسینقلی‌ خان دنبلی حاکم وقت بنا شده‌ است و از آثار مهم دوره قاجاریه می‌باشد.

مسجد جامع تبریز قبلا یک ایوانه بود، ولی بعدا به دو ایوانه تبدیل شد و از جمله مساجدی است که روش ساخت کاخ اختصاصی فیروز‌ آباد را اساس کار قرار داده‌ و به مساجد ایرانی معرو ف‌اند.

مسجد جامع تبریز مربوط به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار است و در تبریز، خیابان شهید مطهری واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۷۱ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.