مقاله تحلیلی: مدیریت مواد و مصالح در پروژه‌های ساخت و ساز

معرفی

مدیریت مواد و مصالح یک عملیات ضروری برای بهبود بهره‌وری پروژه‌های ساخت و ساز است. مدیریت مواد و مصالح باید در همه فازهای فرایند ساخت و در سراسر دوره‌های تولید و ساخت در نظر گرفته شود. اهمیت این موضوع به این دلیل است که مدیریت ضعیف مواد و مصالح می‌تواند اغلب بر کل زمان، کیفیت و هزینه پروژه تأثیر بگذارد.

برنامه ریزی و کنترل مواد و مصالح مقوله مهمی است به خصوص برای اطمینان از این که کیفیت و کمیت مصالح و تجهیزات و به ویژه از منظر به موقع رسیدن، داشتن هزینه معقول و در دسترس بودن به محض نیاز داشتن، مناسب هستند.

تعریف مدیریت مواد و مصالح پروژه‌های ساخت و ساز

به مجموعه اعمال برنامه ریزی، شناسایی، تهیه، ذخیره سازی، تحویل و توزیع مصالح، مدیریت مواد و مصالح می‌گویند. هدف مدیریت مصالح، تضمین این است که مصالح مناسب در مکان مناسب قرار دارند.

مسئولیت دپارتمان مدیریت مصالح، جریان مصالح از زمان سفارش، تحویل و انبار تا زمان استفاده آن‌ها می‌باشد.

هدف (اصلی) مدیریت مواد و مصالح

• کیفیت مناسب
• تأمین کمیت صحیح (مناسب)
• وجود مصالح در زمان مناسب
• وجود مصالح در مکان مناسب
• مصالح با قیمت مناسب

اهداف و عملیات مدیریت مصالح

اهداف اولیه:

• برنامه ریزی مؤثر متریال
• خرید
• دریافت
• انبار و کنترل موجودی
• تأمین و توزیع متریال
• تضمین کیفیت

اهداف ثانویه:

• زمان‌بندی مؤثر تولید
• تصمیم گیری در مورد ساخت یا خرید
•  تهیه کردن مشخصات و استانداردهای متریال
• همکاری در طراحی محصول و توسعه
• پیش بینی تقاضا و مقدار مصالح
• کنترل کیفیت متریال خریداری شده
• بررسی مواد
• استفاده از تحلیل‌های ارزش و مهندسی ارزش
• توسعه مهارت‌های کارگران در مدیریت مواد
• جریان نرم متریال در داخل و بیرون سازمان

طبقه بندی مصالح ساختمانی

فرایند مدیریت مصالح ساختمان

 برنامه ریزی مواد و مصالح

• برنامه ریزی مواد و مصالح شامل اندازه گیری، سفارش و زمان‌بندی است. برنامه ریزی مصالح برای افزایش بهره‌وری و سود و دستیابی به زمان مناسب برای تکمیل پروژه‌های ساختمانی، فرایند مهمی است.
• اگر فرایند برنامه ریزی مصالح به درستی اجرا نشود، پروژه‌های ساختمانی به بهره‌وری نخواهد رسید.

خرید

خرید متریال و خدماتی از سوی تأمین کننده، از تولید تا بازاریابی، فروش و لجستیک برای پشتیبانی کردن از عملیات اجرایی پروژه‌های ساخت و ساز انجام می‌گیرد. لیست دقیق متریال و هماهنگی خرید و سفارش آن‌ها برای تضمین اینکه مصالح به موقع در کارگاه در دسترس هستند، مهم است.

نحوه خرید می‌تواند به صورت زیر توصیف شود:

• سفارش متریال
• پرس و جو از فروشندگان
• مقایسه فروشندگان
• انتخاب فروشنده و مذاکره
• سفارش خرید
• ارزیابی فروشنده

دپارتمان کنترل فهرست موجودی

وظایف این دپارتمان تصمیم گیری در مورد انواع سیستم‌های سفارش، رفع محدودیت‌های سلامتی و ایمنی موجودی کالا، سطح سفارش مجدد و تعیین کمینه و بیشینه موجودی کالا است.

دپارتمان دریافت، بازرسی و ارسال

مسئول این دپارتمان، دریافت مصالح هنگام تحویل از سوی تأمین کنندگان است. بعد از دریافت مصالح کمیت و کیفیت باید چک شود. متریال و قطعات تولیدی با توجه به مشخصات و نقشه‌ها چک می‌شوند.

تحلیل ارزش و استاندارد سازی

تحلیل ارزش و استانداردسازی بزرگ‌ترین سهم را در کاهش هزینه متریال دارد. همچنین تنوع را کاهش داده و به یافتن متریال جایگزین با هزینه کمتر کمک می‌کند.

لجستیک

لجستیک مفهومی است که با جابجایی متریال سر و کار دارد و شامل برنامه ریزی، اجرای عملیات و کنترل جابجایی و ذخیره همه متریال از متریال خام تا کالای آماده برای کارفرما می‌شود. در طول پروژه‌های ساخت و ساز، مسیریابی متریال بر زمان و هزینه اتمام پروژه تأثیر می‌گذارد.

دفع ضایعات و مازاد

• کنترل موجودی می‌تواند به عنوان یک تکنیک برنامه ریزی شده برای اطمینان از اینکه همه متریال و تجهیزات به محض نیاز در دسترس هستند، در نظر گرفته شود.
• کنترل موجودی شامل مواد خام، مواد فراوری شده، اجزا مونتاژ شده، ذخیره اقلام مصرفی، ذخیره‌های عمومی، نگهداری متریال و قطعات یدکی، قطعات در حال ساخت و یا تمام شده است.
• این بسیار مهم است که متریال ساخت و ساز به محض درخواست و با مدیریت مناسب کنترل موجودی، تحویل داده شوند.
• در همان زمان، فعالیت‌های ساخت و ساز مقدار زیادی مواد زائد تولید می‌کند و این یکی از دلایل سختی صنعت ساخت و ساز است.
• در هر صورت با برنامه ریزی مؤثر مدیریت متریال به کاهش ضایعات متریال و افزایش سود کمپانی ها می‌توان کمک کرد.

مشکلات مدیریت مواد و مصالح

۱. ساختار سازمانی:

همکاری و ارتباطات بین دپارتمان تخمین و برآورد، دپارتمان تحقیق و توسعه، دپارتمان خرید و دپارتمان ماشین آلات باید در بالاترین سطح حفظ شود.

مسائل عمده در ساختار سازمانی:

• محدوده تعریف نشده
• عدم ارتباطات بین قسمت‌های مختلف در گیر
• ناقص بودن برنامه‌ها و نبود جزئیات
• عدم انطباق با الزامات
• استفاده از مشخصات غیر استاندارد که عموماً رایج نیستند.
• جلسات ناقص و غیر مؤثر
• تفاوت بین برنامه‌ها و مشخصات
• عدم برقراری ارتباط به صورت دقیق

۲. مسائل تدارکات:

• در دسترس بودن متریال (وجود داشتن)
• در دسترس بودن به اندازه کافی
• کاهش قیمت برای مطابقت با قیمت رقیب
• تحویل دیرهنگام متریال (که طبق زمان‌بندی داده شده این کار انجام نمی‌شود)
• ارسال دیر یا نادرست
• ارتباطات ضعیف بین قسمت‌های مختلف درگیر
• عدم مطابقت با الزامات
• تاریخ‌های تحویل غیر واقعی
• بررسی دوباره متریال
• نواحی و مکان‌های ذخیره محدود هستند و یا از محل کارگاه دور هستند.
• سرقت یا آسیب تحت شرایط مختلف

فضای انبار

• بزرگی مقدار متریال مورد نیاز به بزرگی پروژه بستگی دارد.
• فضای انبار و فضای ذخیره سازی هم به فضای باز و هم به فضای بسته اطلاق می‌شود که می‌تواند متریال را به صورت ایمن تا زمان استفاده محفوظ نگه دارد.
• همه متریال نیاز به حفاظت در برابر تهدیدهایی مانند سرقت، آسیب یا از دست رفتن دارند. متریالی مانند سنگ‌دانه‌ها، آجر یا بلوک ممکن است برای محافظت نیاز به فضای بسته نداشته باشند (فضای باز مناسب و پشته سازی). در هر صورت مصالح دیگر مانند میلگردهای مسلح سازی، ستون‌های فولادی، الوارها و فولادهای گالوانیزه برای خرپاها، باید در مقابل آب و رطوبت محافظت شوند تا از خوردگی آن‌ها جلوگیری شود.
• بزرگی پروژه (از نظر اندازه) ممکن است 60 درصد کل کارگاه را اشغال کند، 40 درصد باقی مانده برای دسترسی موقت و امکانات سایت استفاده می‌شود. در چنین مواردی برنامه ریزها باید برای تحویل دوره‌ای مصالح معین جانمایی کنند تا از به هم ریختن فضا جلوگیری شود.

مسائل مربوط به ایمنی

امنیت مصالح در کارگاه مسئله مهمی است. سرقت مصالح یکی از نگرانی‌های مدیران پروژه است. از دست دادن مصالح بر اثر سرقت و دزدی باعث بار مالی و افزایش هزینه‌ها در کل پروژه خواهد شد. متریال انبار شده در معرض سرقت هستند و چه بسا ممکن است این مصالح در انبارهای سرپوشیده هم نباشند؛ بنابراین باید یک مراقب گمارده شود تا در طول 24 ساعت از آن‌ها حفاظت کند.

در دسترس بودن مصالح در بازار

• جریان پیوسته مصالح در طول مدت زمان پروژه یکی از اولویت‌های مدیریت مواد و مصالح است. در هر صورت این جریان پیوسته می‌تواند از مصالح در دسترس در بازار، متأثر شود.
• گاهی کارخانه‌ها مواد خام را در دسترس قرار نمی‌دهند یا حتی سیاست‌های دولت باعث طولانی شدن مدت تولید خواهد شد؛ که در این صورت جریان یا بسیار آهسته خواهد بود و یا معلق خواهد شد. در دسترس نبودن مصالح کار در بازار، می‌تواند بر مدیریت مصالح از طریق افزایش رقابت در خرید متریال (مثلاً رقابت با سایر کمپانی¬ها برای خرید مصالح کمیاب) یا تأخیر در پیشرفت کارهای پروژه، اثر بگذارد.

اهمیت مدیریت مواد و مصالح

• کمتر شدن هزینه مصالح و تجهیزات
• سریع‌تر شدن بازگشت فهرست موجودی
• تأمین مستمر
• کاهش زمان
• کاهش هزینه‌های حمل و نقل
• کاهش دوباره کاری
• حذف bulk – passing (اصطلاح: عکس‌العمل شخصی نسبت به مسئولیتش در برابر دیگران)
• بهبود ارتباط با تأمین کننده و اطلاعات و اسناد بهتر
• همکاری بهتر درون دپارتمان و توسعه افراد

مزایای مدیریت مواد و مصالح

• پاسخگویی بهتر بخش مربوط به مواد و مصالح و اینکه کسی نمی‌تواند دیگران را مقصر بداند.
• مدیریت متریال به وسیله یک اقتدار واحد می‌تواند همکاری‌ها را بهتر شکل دهد، چون این یک نقطه مرکزی می‌شود برای هر مسئله مربوط به مصرف مواد
• بخش مدیریت مصالح وظیفه اطمینان از کیفیت متریال را نیز دارد که این نیز می‌تواند باعث عملکرد بهتر سازمان شود.
• سیستم مدیریت مواد و مصالح می‌تواند به تصمیم گیری‌هایی که در ارتباط با متریال هستند در سازمان کمک کند.
• یکی از استفاده‌های مدیریت مواد توسعه کیفیت خوب متریال و رعایت استانداردها خصوصاً از نظر اخلاقی (وجدان کاری) می‌باشد.
• افزایش سود کمپانی و بهبود اعتبار سازمان
• بهبود خدمات مربوط به مشتری
• افزایش ارتباطات
• بهبود وضعیت کارکنان

کنترل موجودی کالا و تحلیل کمی

کنترل موجودی می‌تواند به این صورت تعریف شود: اطمینان از تأمین به موقع متریال از نظر کمی و کیفی و همچنین جلوگیری از سرمایه گذاری غیرضروری در موجودی کالا.

اهداف کنترل موجودی

• اطمینان از تأمین مواد خام و کالاهای نهایی به طور مداوم که فرایند تولید متوقف نشود و تقاضای مشتری به موقع انجام گیرد.
• کاهش هزینه‌های حمل
• حفظ سرمایه موجودی کالا در سطح بهینه
• کاهش سرقت، کهنگی و منسوخ شدن و اتلاف و ...
• حداقل کردن هزینه سفارش موجودی کالا

تکنیک های اصلی در کنترل موجودی

طبق اصل پارتو 80 درصد از ارزش مصرفی را 20 درصد از کل آیتم‌ها تشکیل می‌دهد. به عبارتی دیگر تقاضا به طور مساوی بین آیتم‌ها تقسیم نمی‌شود. رویکرد ABC بیان می‌کند که وقتی موجودی کالا بررسی می‌شود، باید بر اساس قوانین زیر از A تا C رتبه دهی شود:

تحلیل ABC

تکنیک تحلیل ABC (Always Better Control) بر مبنای اصولی است که بیان می‌کنند: جزء کوچکی از آیتم‌ها ممکن است معمولاً حجم زیادی از ارزش پول را در کل مصالح و در فرایند ساخت شامل شود، در حالی که تعداد زیادی از آیتم‌ها ممکن است بخش کوچکی از ارزش پول را شامل شود. ارزش پول به وسیله ضرب قیمت واحد متریال در مقدار آن متریال معلوم می‌شود.

روش تحلیل ABC

• لیست همه آیتم‌های موجود در انبار را تهیه کنید.
• حجم مصرف سالانه و ارزش پولی آن‌ها را نیز تعیین کنید.
• درصد هر آیتم از کل موجودی انبار را محاسبه کنید (درصد پولی).
• دسته A: 5 تا 10 درصد آیتم‌ها که 70 تا 75 درصد از ارزش پولی را دارند.
• دسته B: 15 تا 20 درصد آیتم‌ها که 15 تا 20 درصد از ارزش پولی را دارند.
• دسته C: سایر آیتم‌های باقیمانده که 5 تا 10 درصد ارزش پول را تشکیل می‌دهند.
• با توجه به این دسته بندی در میابیم که دسته A باید تحت کنترل حداکثر باشد و دسته C ممکن است که کنترل کمتری لازم داشته باشد.

آنالیز EOQ

این آنالیز در ارتباط با اندازه سفارش (کمترین حجم سفارش) و هزینه آن است. اگر یک شومینه غیر ضروری سفارش داده شود، ما هزینه غیرضروری برای یک آیتم از موجودی متحمل شده‌ایم. اگر شومینه‌های بیشتری سفارش دهیم باید حجم بیشتری از موجودی کالا را نگه داری کنیم در نتیجه هزینه‌های زیادی نیز متحمل می‌شویم.

تکنولوژی های مدیریت مواد و مصالح ساختمانی

ابزارهایی که در صنعت ساختمان استفاده می‌شوند، با تغییر مداوم تکنولوژی، دائم در حال تغییرند. محققان برای اعمال این تغییرات در تکنولوژی ساخت و ساز برای بهبود تولید و کم کردن هزینه‌های عملیات راه‌هایی یافتند.

• برنامه‌های کاربردی بارکد برای مدیریت مواد و مصالح
• شناسایی فرکانس RFID-Radio

برنامه‌های کاربردی بارکد برای مدیریت مواد و مصالح

برنامه‌های کاربردی بارکد در ساخت و ساز اغلب برای بهبود بهره‌وری و ذخیره زمان، به دقت در فرایند جمع آوری داده‌ها وابسته‌اند.

• معمولاً بارکدها برای مدیریت موجودی و متریال استفاده می‌شوند. محدوده بارکدها تا فراتر از مدیریت متریال گسترش می‌یابد.
• بارکدها مزایایی در ارتباط با حذف خطاهای ناشی از جمع آوری اطلاعات را فراهم می‌کنند که باعث بهبود بهره‌وری و حذف اشتباهات می‌شود.
• برخی از شرکت‌های ساخت و ساز که از بارکد استفاده می‌کنند ادعا می‌کنند که در زمان و هزینه و کارگر آن‌ها صرفه جویی شده و در عین حال، دقت مدیریت موجودی بالاتر رفته است.

کاربرد اصلی بارکد در مدیریت مواد و مصالح با توجه به مطالعات قبلی، این چنین شناسایی شده:

• کنترل حوزه متریال (کنترل صحیح)
• کنترل و حفاظت انبار
• برنامه‌های کاربردی و ابزار کنترل موجودی (خصوصاً متریال مصرفی)
• خرید و حسابداری

شناسایی فرکانس RFID-Radio

این سیستم، یک سیستم جمع آوری خودکار داده است که مشابه بارکد عمل می‌کند. RFID نیز در ساخت و ساز برای صرفه جویی در زمان و بهبود بهره‌وری نیاز به دقت در جمع آوری داده‌ها دارد.

تکنولوژی ADC (جمع آوری داده خودکار)، تکنولوژی است که:

• از امواج فرکانس رادیویی برای انتقال داده‌ها بین خواننده و یک آیتم (هر چیزی که ما از آن اطلاعات بخواهیم) برای شناسایی، دسته بندی و ... استفاده می‌کند.
• سریع بوده و نیازی به وسایل ارتباطی فیزیکی بین خواننده/ اسکنر و برچسب آیتم ندارد.
• عملیات با اجزای کم هزینه اجرا می‌شوند.
• تلاش می‌کند تا شناسایی منحصر به فرد و یکپارچه که محدوده زیادی از برنامه‌های کاربرد را هم می‌پذیرد، ارائه کند.

RFID چگونه کار می‌کند:

دو عنصر اولیه در سیستم RFID همان‌طور در شکل زیر نشان داده شده است، برچسب‌ها و خواننده که شامل یک آنتن است، می‌باشد.

 جزئیات اجزای سیستم RFID

برچسب‌ها: برچسب‌ها یا انتقال دهنده‌ها معمولاً بر روی شی‌ء یا افراد برای شناسایی شدن قرار می‌گیرد.

خواننده: امکانات خواندن و نوشتن/خواندن از طریق یک خواننده ثابت یا سیار برای ارتباط داده‌ها با برچسب‌ها فراهم می‌شود.

آنتن: آنتن یک عنصر رسانا است که برچسب را برای ارسال و دریافت داده قادر می‌سازد.

برچسب‌های RFID غیر انفعالی

• این برچسب‌ها، عموماً رنج خواندن کوتاهی دارند (از چند اینچ تا 30 فوت) اما عمر بیشتری نسبت به برچسب‌های فعال دارند.
• این برچسب‌ها شامل یک میکروچیپ چسبانده شده بر روی یک آنتن هستند و به صورت‌های مختلف می‌توانند بسته بندی شوند.
• معمولاً به صورت برچسب خواندنی (read only) یا خواندن و یک‌بار نوشتن (write once read) هستند.
• نیازی به طراحی قوی ندارد.

برچسب‌های RFID فعال

• این برچسب‌ها خودشان دارای تأمین نیرو هستند و قابل بازنویسی هستند.
• این برچسب‌ها بزرگ‌تر و سنگین‌تر بوده و البته گران‌تر، اما حفاظت نویز بیشتری نسبت به برچسب‌های غیر انفعالی دارند.
• عمر باتری آن‌ها کوتاه بوده (تا 10 سال) و رنج خواندنشان از 60 تا 300 فوت (20 تا 100 متر) می‌باشد.
• مثالی از این برچسب‌ها در شکل زیر نشان داده شده است. برچسب فعال در محیط‌هایی مانند آب، فلز یا مسافت‌های طولانی برای تولید پاسخ قوی از پاسخ ضعیف قابل‌اعتمادتر هستند.
• آن‌ها همچنین دارای حافظه بیشتری نسبت به برچسب‌های غیر انفعالی هستند و توانایی ذخیره اطلاعات بیشتری را که توسط فرستند و گیرنده، ارسال شده، دارند.

 استفاده‌های RFID در صنعت ساخت و ساز

این سیستم در حمل متریال و دریافت آن‌ها در صنعت ساخت و ساز به کار می‌روند.

• حمل متریال: متریال چون در محل کار جابجا می‌شوند و به دلیل اینکه در دسترس مستقیم هستند نیازی به جمع آوری داده در این خصوص ندارند. این سیستم می‌تواند باعث شود که متریال از سرقت یا از دست رفتن در امان بمانند چون اگر مصالح در جایی که باید باشند، نباشند مدیران می‌تواند سریع متوجه شوند (تحت نظر داشتن).
• دریافت متریال: مواد و مصالح خیلی راحت می‌تواند به محض رسیدن به کارگاه تائید شوند. نوع مصالح دریافت شده می‌تواند به راحتی شناسایی شده و اگر مقدار آن‌ها صحیح باشد، تائید می‌شوند.

کاربردهای RFID

• تولید و پردازش
• کنترل فرایند تولید و موجودی
• انجام سفارش انبار
• مدیریت زنجیره تأمین
• سیستم‌های حمل موجودی
• مدیریت لجستیک
• خرده فروشی
• کنترل موجودی
• بررسی اتوماتیک با لجستیک معکوس
• امینت
• دسترسی کنترل
• کنترل و جلوگیری از سرقت و جعل
• ردیابی محل
• کنترل ترافیک و مدیریت پارکینگ

مزایای RFID نسبت به بارکد

• عدم نیاز به خط دید برای خواندن
• آیتم‌های چندگانه با یک‌بار اسکن می‌تواند خوانده شود.
• هر برچسب می‌تواند مقدار زیادی داده حمل کند (نوشتن/خواندن)
• آیتم‌ها به صورت تکی شناسایی می‌شوند و فقط دسته بندی نمی‌کند.
• برچسب‌های غیرفعال تقریباً عمر نامحدودی دارند.
• برچسب‌های فعال می‌توانند از فاصله‌های زیاد خوانده شوند.
• می‌تواند با تکنولوژی بارکد ترکیب شود.

جمع بندی

 این تحقیق مدیریت مواد، کنترل موجودی و به کار گرفتن تکنولوژی در پروژه‌های ساخت و ساز را مورد بررسی قرار داد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• برنامه ریزی خوب و مناسب مدیریت مواد می‌تواند به عدم تأخیر در کار و کاهش هزینه‌های پروژه کمک کند.
• مدیریت کردن همه متریال و موجودی در سراسر فعالیت‌ها و فرایندهای ساخت، مهم است.
• تحقیق در مورد اهمیت مدیریت مواد در ساخت و ساز و توانایی بالقوه به کارگیری RFID در مدیریت مواد تأکید دارد.
• مدیریت مؤثر مواد و مصالح در پروژه‌های ساخت و ساز می‌تواند باعث بهبود عملکرد پروژه‌های ساخت و ساز در حوزه‌های زمان، هزینه و کیفیت شود.

منبع

ترجمه شده توسط تیم مترجمین ۸۰۸

اگر دوست دارید به تیم مترجمین ۸۰۸ بپیوندید، با ما تماس بگیرید.

دریافت فایل PDF مقاله برای اعضای VIP رایگان است. سایر کاربران با پرداخت ۵۰۰ تومان می توانند اقدام به دریافت این فایل کنند.