احیای بافت‌ های فرسوده شهری

بافت‌های فرسوده شهری در فرآیند زمانی طولانی‌مدت شکل گرفته و تکوین یافته و امروزه در محاصره تکنولوژی عصر حاضر و توسعه شهری جدید گرفتار شده است. اگرچه این بافت در گذشته به مقتضای زمان دارای عملکردهای منطقی و سلسله مراتبی بوده ولی امروزه از لحاظ ساختاری و عملکردی دچار کمبودهایی شده و آن‌گونه که باید و شاید نمی‌تواند جوابگوی نیاز ساکنین خود باشد. زندگی در چنین مکان‌هایی با افسردگی، اغتشاش، هرج و مرج و فقدان مشارکت اجتماعی همراه است و دریک کلام زندگی سالم شهری جریان ندارد. براین اساس یکی از ضرورت‌های مهم شهر و شهرنشینی عصر حاضر بهسازی و نوسازی این بافت‌های شهری است.

از مشخصات این بافت‌ها به خصوصیاتی چون ریزدانگی بناها، عرض کم معابر، قدمت بالای ابنیه، غیر مقاوم بودن آنها، متروکه شدن برخی از ساختمان‌ها، امکان جابجایی جمعیت و فعالیت‌ها، جایگزینی فعالیت‌های ناسازگار، توان مالی پایین ساکنین و خدمات‌رسانی ضعیف می‌توان اشاره کرد.احیای بافت‌های فرسوده می‌تواند ارزش کالبدی را ارتقا داده و رغبت شهروندان به سکونت در آن افزایش دهد.

علیرغم تنوع رویکردها و مبانی نظری هدایت‌گر، تعریف و مواجهه با مسئله فرسودگی بافت شهری، به طور کلی می‌توان مداخله در مدیریت این بافت‌ها را در قالب سه سیاست مهم دسته‌بندی کرد:

• بهسازی:بهسازی شهری به مجموعۀ مداخله‌هایی از اصالح وضع بناها، فضاها و محله‌های شهری گفته می‌شود که راهبرد اساسی آن، وفاداری به گذشته و حفظ آثار هویت‌بخش در این بافت‌هاست. فعالیت بهسازی، با هدف استفاده از امکانات بالقوه و بالفعل موجود بافت، در راستای تقویت جنبه‌های مثبت و کاهش جوانب منفی وضعیت آن صورت می‌گیرد.
• نوسازی:در این نوع مداخله، وفاداری به گذشته انعطاف‌پذیری بیشتری دارد و برحسب مورد، شامل مداخله اندک تا تغییر می‌شود. فعالیت نوسازی، با هدف افزایش کارایی، بهره‌وری و بازگرداندن حیات شهری به بافت صورت می‌گیرد و از طریق نوکردن و توان‌بخشی حیات شهری انجام می‌شود.
• بازسازی: در این نوع مداخله، نه تنها هیچ الزامی برای حفظ گذشته وجود ندارد، بلکه با هدف ایجاد شرایط جدید بهزیستی کالبدی- فضایی و از طریق تخریب، پاکسازی و دوباره‌سازی صورت می‌گیرد.

بافت شهری: عبارت است از دانه‌بندی و درهم‌تنیدگی فضاها و عناصر شهری که به تبع ویژگی‌های محیط طبیعی و به ویژه توپوگرافی، در محدوده شهر یعنی بلوک‌ها و محله‌های شهری، به طور فشرده یا گسسته و با نظمی خاص جایگزین شده‌اند.

فرسودگی: منظور از فرسودگی، ناکارآمدی و کاهش کارایی بافت در مقایسه با میانگین بافت‌های شهری مکان مورد بررسی است. فرسودگی در بافت و عناصر درونی آن، یا به دلیل قدمت به وجود میآ‌ید یا به علت نبود برنامه توسعه و نظارت کافی بر شکل‌گیری بافت صورت می‌پذیرد. فرسودگی، یکی از مهم‌ترین مسائل فضاهای شهری است که سبب بی‌سازمانی و از دست ‌رفتن تعادل و تناسب می‌شود.

بافت‌های فرسوده، اغلب ویژگی‌ها و ساختار خاص جمعیتی، فرهنگی و کالبدی را دارند که با اتخاذ تدابیر مناسب به منظور پیشگیری از خطرها و آسیب‌های احتمالی، نقش مثبتی در بقای فضای شهری بازی می‌کنند. افزایش امنیت، قدرت و استحکام این بافت‌ها سبب افزایش دوام و یکپارچگی فضای شهر می‌شود.