یک سد، سازه‌ای هیدرولیکی است که با مصالح نسبتاً ضد آب ساخته می‌شود. سدها روی رودخانه‌ها ساخته می‌شوند تا آب در بالادست جمع آوری و ذخیره شود. این حجم آب جمع‌آوری شده کاربردهای متفاوتی در آبیاری، نیروگاه‌های برق آبی، تأمین آب آشامیدنی، کنترل سیلاب، ناوبری، ماهیگیری و تفریح دارد.

سدها را می‌توان به دو دسته تک کاربردی و چند کاربردی دسته بندی کرد.

هدف از ایجاد سد‌ها

• ذخیره آب و تامین آب شرب و کشاورزی و صنعت
• مهار سیلاب‌ها
• ایجاد ارتفاع آب به منظور تامین انرژی پتانسیل برای ایجاد نیروگاه ( اهداف اولیه سدهای بلند)
• مکان تفریحی
• ماهیگیری

بخش‌های مختلف یک سد

• تاج: این قسمت بلندترین قسمت سد است و از آن به عنوان گردشگاه‌ها یا جاده‌هایی که از روی سد عبور می‌کنند، استفاده می‌شود.
• دیوارهای جان پناه: دیوارهای کم‌ارتفاعی که برای محافظت در هر سمت از جاده یا محل عبور و مرور از روی تاج سد ساخته می‌شوند.
• پاشنه سد: قسمتی از سد که در بالادست در تماس با سطح زمین یا بستر رودخانه است.
• پای سد: قسمتی از سد که در پایین‌دست در تماس با سطح زمین یا بستر رودخانه است.
• سرریز: قسمتی از سد که در باالی آن قرار دارد و برای انتقال آب اضافی یا بیش از حد ظرفیت مخزن به کار می‌رود.
• تکیه‌گاه‌ها: دو قسمت شیب دار در دو سمت دیواره‌های سد که دو انتهای چپ و راست سد به آن متصل می‌شوند.
• تونل یا دالان: سطح یا قسمتی به صورت عرضی یا طولی با شیب ملایم و شبیه گذرگاه (اتاق کوچک) در داخل سد است که دارای زهکش‌هایی در کف می‌باشد تا آب اضافه خارج شود. از این قسمت همچنین برای تنظیم تجهیزات در فرآیند بررسی عملکرد سد نیز استفاده می‌شود.
• دریچه تخلیه: بازشویی درون سد و در مجاورت شالوده است که برای پاکسازی رسوبات انباشته شده در مخزن به کار می‌رود.

تعریف‌ها
ارتفاع آزاد: فضای بین بالاترین سطح آب مخزن و بالاترین نقطه سد
تراز آب مرده: پایین‌ترین بخش یک حوضچه یا مخزن که از آن تراز دیگر آب قابل ذخیره نیست.
تونل انحراف: تونلی که به منظور تغییر جهت مسیر آب و انحراف آن از محیط کارگاهی ساخت سد، ساخته می‌شود.

قدیم‌ ترین سد دنیا

احتمالاً قدیمی‌ترین سد دنیا سد «الکفره» در ۱۶ کیلومتری جنوب شرقی «هلوان» در مصر است که بین سال‌های ۲۷۵۰ و ۲۹۵۰ قبل از میلاد (۵۰۰۰ سال قبل) با طول ۱۱۵ متر و ارتفاع ۱۲ متر ساخته شده است. بعضی از مورخین اولین سدی را که در تاریخ ثبت شده است مربوط به ۴۰۰۰ سال قبل از میلاد با طول ۴۷۵ متر و عرض ۱۵ متر می‌دانند که ۴۵۰۰ سال از آن بهره برداری می‌شده است. همچنین، سدی به طول ۲/۳ کیلومتر و ۳۶ متر ارتفاع و ۱۵ متر عرض در یمن ساخته شده بوده است که آن را مربوط به ۱۷۰۰ سال قبل از میلاد می‌دانند و در قرن سوم میلادی بر اثر سیلاب منهدم شده است. سد داریوش روی رودخانه کر که عمر آن بیش۲۵۰۰ سال است، و سد بهمن شیر دارای عمری بیش از ۲۰۰۰ سال و بند میزان در شوشتر با عمر ۱۷۰۰ سال و بند امیر روی رودخانه کر که ۱۰۰۰ سال عمر دارد و هنوز در حال بهره‌برداری است از بندها یا سدهای باستانی محسوب می‌شوند.

حجیم‌ترین سد دنیا

احتمالاً پرحجم‌ترین سد تا سال ۱۹۷۳ یک سد خاکی است در آریزونای امریکا که ارتفاع آن ۳۳ متر، طول ۸۵/۱۰ کیلومتر و حجم مصالح آن ۸ ۱۰*۱/۲ متر مکعب است.
بزرگترین سد بتنی
در واقع سازه بتنی، سد «گراند کولی» روی رودخانه کلمبیا در واشینگتون است. طول تاج آن ۱۳۹۱ متر و ارتفاع آن ۱۸۳ متر، حجم آن ۰۵/۸ میلیون متر مکعب و وزن آن ۶/۲۱ میلیون تن است. نیروگاه آن توانایی تولید ۹۷۸۰ مگاوات را دارد.

بلندترین سد بتنی دنیا
سد «گرانه دیکسن» در کشور سوئیس است که با ارتفاع ۲۸۵۴ متر و طول ۶۷۰ متر در سپتامبر ۱۹۶۱ ساخته شد. هزینه این سد ۳۷۲ میلیون دلار، و حجم آن ۹/۵ میلیون متر مکعب گزارش شده است.

طولانی‌ترین سد دنیا

طویل‌ترین سد دنیا به نام «کی‌یف» با ارتفاع ۲۰ متر و طول ۵۴ کیلومتر در کشور روسیه در سال ۱۹۶۴ تکمیل شد. همچنین ساخت سدی به طول ۹۹ کیلومتر با ارتفاع متوسط در کشور چین گزارش شده است که ساخت آن در قرن ۱۷ بوده است.