اجرای پروژه‌هایی نظیر تهیه پروفیل‌های طولی مسیر رودخانه‌ه،ا راه‌ها، خطوط انتقال نیرو و دیگر موارد نیازمند کار ترازیابی می‌باشند.

علاوه بر این، از این روش در اجرای شبکه‌های ترازیابی سراسری کشوری و ایجاد نقاط پایه (کنترل زمینی)، تبدیل عکس‌های هوایی و ماهواره‌ای به نقشه استفاده می‌گردد.

با وجود دقت بسیار بالای روش ترازیابی سنتی اجرای این روش بسیار زمان بر و پر هزینه بوده و تاکنون روش جایگزینی نیز برای نقشه برداران متصور نبوده است و هنوز هم بعد از گذشت سالیان این عملیات در كشور ما و تنها توسط سازمان نقشه‌برداری كشورصورت می‌­پذیرد .

مقصود از ترازیابی یا نیولمان Leveling تعیین اختلاف ارتفاع بین دو یا چندین نقطه (نسبت به هم یا نسبت به یك سطح مبنای معین) است كه با استفاده از دستگاه‌های مختلف و با روش‌های گوناگون صورت می‌گیرد.

منظور از ارتفاع نقط‌ه‌ای مثل A فاصله قائم این نقطه از سطح ارتفاعی مبداء (ژئوئید) است‌. به مجموعه نقاطی كه ارتفاع آنها یكسان باشد سطح تراز می‌گویند.

فاصله بین دو سطح تراز یا هم‌پتانسیل تعیین كننده اختلاف ارتفاع بین نقاط واقع بر روی آن دو سطح است.

چون اندازه‌گیری ارتفاع هر نقطه از سطح مبنا میسر نیست لذا در نقشه‌برداری موقعیت هر نقطه را از نظر ارتفاعی نسبت به نقطه مشخص دیگری كه ارتفاع آن نسبت به مبدا ء معلوم است تعیین می­‌كنند و یا آنكه ارتفاع را به طور نسبی (با مبداء فرضی) معین می­‌كنند.

برای تعیین اختلاف ارتفاع و یا ارتفاع نقاط روش‌های مختلفی وجود دارد. به طوری که از روش‌های ساده گرفته، مانندتراز یابی به کمک وسایل ساده و یا با استفاده از شمشه ترازو یا شیلنگ تراز، تا روش‌های جدید و پیشرفته مانند استفاده از ترازیاب‌های لیزری و یا تراز‌یابی به کمک سیستم تعیین موقعیت جهانی.

بطور کلی روش‌های مختلف تراز‌یابی را می‌توان به شکل زیر دسته‌بندی نمود:

• تراز‌یابی هیدرو استاتیکی (‌روش استفاده از شیلنگ تراز و یا ترازیاب آبی)
• تراز‌یابی بارومتری (فشار سنجی)
• تراز‌یابی مثلثاتی (ترازیابی غیر مستقیم)
• تراز‌یابی به کمک تئو دولیت
• تراز‌یابی به کمک ترازیاب‌های الکترو نیکی
• تراز‌یابی به کمک عکس‌های هوایی

• تراز‌یابی هندسی (ترازیابی مستقیم)

+ منبع: اصول مبانی نقشه برداری- مولفین: امیر یزدیان، وحید رضاعلی